In een recente systematische review en meta-analyse, uitgevoerd door Ester di Giacomo en collega’s, werd de veiligheid van de ADHD-medicijnen methylfenidaat en atomoxetine tijdens de zwangerschap onderzocht. In dit artikel bespreken we de bemoedigende resultaten van de studie, maar kijken we tevens naar wat we al weten over de veiligheid van ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap.
Wat weten we al?
Onderzoek wijst uit dat er een significante daling is in het gebruik van ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap in vergelijking met de niveaus vóór de zwangerschap. Een bevolkingsstudie uit Noorwegen en Zweden benadrukte dat hoewel ADHD-medicatiegebruik voor de zwangerschap prevalent was, dit tijdens de zwangerschap aanzienlijk afnam, met een verminderde medicatiegebruik specifiek per trimester (Srinivas et al., 2023). Deze trend kan zowel de zorgen weerspiegelen over mogelijke risico’s voor de foetus als de aanbevelingen van zorgverleners om medicatieblootstelling tijdens deze kritieke periode te minimaliseren. Echter, de beslissing om medicatie te stoppen is niet eenvoudig, aangezien sommige vrouwen een verergering van ADHD-symptomen en bijbehorende functionele beperkingen kunnen ervaren, wat kan leiden tot verhoogde stress en slechtere gezondheidsuitkomsten (Baker et al., 2020; Murugappan et al., 2022).
De mogelijke risico’s in verband met het gebruik van ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap zijn het onderwerp geweest van systematische reviews en meta-analyses. Een systematische review door Jiang et al. vond dat het gebruik van ADHD-medicatie, met name stimulerende middelen, geassocieerd was met verschillende nadelige zwangerschapsuitkomsten, waaronder pre-eclampsie, spontane abortus en lage Apgar-scores bij de geboorte (Jiang et al., 2018). Deze bevindingen onderstrepen het belang van een grondige risico-batenanalyse bij het overwegen van ADHD-medicatie voor zwangere vrouwen. Bovendien bevestigde de studie van Nörby et al. deze bevindingen, waarbij lage Apgar-scores ook werden waargenomen bij baby’s die in utero waren blootgesteld aan ADHD-medicatie (Nörby et al., 2017).
Ondanks de mogelijke risico’s is het cruciaal om de implicaties van onbehandelde ADHD tijdens de zwangerschap te overwegen. Vrouwen met onbehandelde ADHD kunnen te maken krijgen met uitdagingen zoals slechte naleving van prenatale zorg, ongezonde levensstijlkeuzes en verhoogde moederlijke stress, die allemaal negatieve gevolgen kunnen hebben voor de zwangerschapsuitkomsten (Jiang et al., 2018; Anderson et al., 2018). De studie van Murugappan et al. benadrukt dat hoewel sommige vrouwen met succes ADHD-medicatie kunnen stoppen tijdens de zwangerschap, anderen aanzienlijke functionele beperkingen kunnen ondervinden die kunnen leiden tot nadelige psychosociale gevolgen (Murugappan et al., 2022). Dit benadrukt de noodzaak van een gepersonaliseerde benadering van de behandeling, waarbij clinici de risico’s van medicatie afwegen tegen de mogelijke schade van onbehandelde ADHD.
De associatie tussen het gebruik van ADHD-medicatie en geboorteafwijkingen is ook een onderwerp van onderzoek geweest. Anderson et al. voerden een studie uit die het risico op geselecteerde geboorteafwijkingen onderzocht in relatie tot blootstelling aan ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap. Hun bevindingen gaven aan dat hoewel de gegevens over congenitale afwijkingen beperkt waren, er geen sterk bewijs was dat een significante associatie tussen ADHD-medicatie en grote geboorteafwijkingen ondersteunde (Anderson et al., 2018). Dit suggereert dat hoewel voorzichtigheid geboden is, het absolute risico mogelijk niet zo uitgesproken is als eerder werd gedacht, wat verder onderzoek in dit gebied dus ook noodzakelijk maakt.
Bovendien roept het veranderende landschap van ADHD-medicatievoorschriften tijdens de zwangerschap vragen op over de langetermijneffecten op de ontwikkeling van het kind. Studies hebben aangegeven dat het gebruik van ADHD-medicatie door de moeder mogelijk verband houdt met neuroontwikkelingsstoornissen bij nakomelingen, waaronder ADHD zelf (Andrade, 2018; Laugesen et al., 2013). Een studie van Liew et al. vond bijvoorbeeld dat prenatale blootstelling aan bepaalde medicijnen geassocieerd was met een verhoogd risico op ADHD-symptomen bij kinderen (Liew et al., 2014). Deze verbinding onderstreept het belang van voortdurende monitoring en onderzoek om de langetermijnresultaten van kinderen die in utero zijn blootgesteld aan ADHD-medicatie te verduidelijken.
Huidige Studie
Het primaire doel van de huidige studie was om mogelijke nadelige effecten, zoals aangeboren afwijkingen en miskramen, te onderzoeken bij kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap behandeld werden met methylfenidaat of atomoxetine. De onderzoekers voerden een uitgebreide literatuurzoektocht uit in elektronische databases zoals PubMed, Embase en PsycINFO, waarbij ze artikelen selecteerden die tot en met 31 december 2023 waren gepubliceerd. In totaal werden tien studies geselecteerd die voldeden aan de inclusiecriteria, waarbij gegevens van meer dan 16 miljoen zwangere vrouwen werden geanalyseerd.
Belangrijkste Bevindingen
De resultaten van de meta-analyse toonden aan dat er geen significante toename was in het aantal aangeboren afwijkingen of miskramen bij kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap methylfenidaat of atomoxetine gebruikten, in vergelijking met kinderen van moeders die geen ADHD-medicatie gebruikten of met de algemene populatie. De odds ratio (OR) voor aangeboren afwijkingen was 1,14 (95% CI, 0,83-1,55; P = .41) en voor miskramen 1,01 (95% CI, 0,70-1,47; P = .96), wat wijst op een gebrek aan statistische significantie.
Discussie
De bevindingen suggereren dat het gebruik van methylfenidaat en atomoxetine tijdens de zwangerschap over het algemeen veilig is en niet geassocieerd wordt met een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen of miskramen. Dit is van groot belang voor vrouwen met ADHD die zwanger willen worden, aangezien het hen gerust kan stellen dat het voortzetten van hun medicatie mogelijk geen nadelige gevolgen heeft voor hun ongeboren kind.
Hoewel de resultaten bemoedigend zijn, benadrukken de auteurs dat verdere studies nodig zijn om deze bevindingen te bevestigen en om meer gedetailleerde richtlijnen te ontwikkelen voor het gebruik van ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap. Het is ook belangrijk op te merken dat de definitie van aangeboren afwijkingen in de studies varieerde, wat de interpretatie van de resultaten kan beïnvloeden.
Aanbevelingen
Gezien de toename van het gebruik van ADHD-medicatie onder vrouwen in de vruchtbare leeftijd, is het essentieel dat toekomstige onderzoeken zich richten op het verder verduidelijken van de veiligheid van deze medicaties tijdens de zwangerschap. Dit zal bijdragen aan het ontwikkelen van richtlijnen die zowel de gezondheid van de moeder als die van het kind waarborgen.
Conclusie
In conclusie, deze uitgebreide meta-analyse biedt waardevolle inzichten in de veiligheid van ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap en vormt een basis voor verdere onderzoeken en richtlijnen in dit belangrijke onderzoeksgebied.
Referenties
Aljadani, A., Alshammari, T., Sadaqir, R., Alrashede, N., Aldajani, B., Almehmadi, S., … & Abouzed, M. (2023). Prevalence and risk factors of attention deficit-hyperactivity disorder in the saudi population: a systematic review and meta-analysis. Saudi Journal of Medicine and Medical Sciences, 11(2), 126-134. https://doi.org/10.4103/sjmms.sjmms_528_22
Anderson, K., Dutton, A., Broussard, C., Farr, S., Lind, J., Visser, S., … & Tinker, S. (2018). Adhd medication use during pregnancy and risk for selected birth defects: national birth defects prevention study, 1998-2011. Journal of Attention Disorders, 24(3), 479-489. https://doi.org/10.1177/1087054718759753
Andrade, C. (2018). Adverse gestational outcomes associated with attention-deficit/hyperactivity disorder medication exposure during pregnancy. The Journal of Clinical Psychiatry, 79(1), 18f12136. https://doi.org/10.4088/jcp.18f12136
Baker, A., Wales, R., Noe, O., Gaccione, P., Freeman, M., & Cohen, L. (2020). The course of adhd during pregnancy. Journal of Attention Disorders, 26(2), 143-148. https://doi.org/10.1177/1087054720975864
Biederman, J., Petty, C., Bhide, P., Woodworth, K., & Faraone, S. (2011). Does exposure to maternal smoking during pregnancy affect the clinical features of adhd? results from a controlled study. The World Journal of Biological Psychiatry, 13(1), 60-64. https://doi.org/10.3109/15622975.2011.562243
di Giacomo, E., Confalonieri, V., Tofani, F., & Clerici, M. (2024). Methylphenidate and atomoxetine in pregnancy and possible adverse fetal outcomes: A systematic review and meta-analysis. JAMA Network Open, 7(11), e2443648. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2024.43648
Jiang, H., Zhang, X., Jiang, C., & Fu, H. (2018). Maternal and neonatal outcomes after exposure to adhd medication during pregnancy: a systematic review and meta‐analysis. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 28(3), 288-295. https://doi.org/10.1002/pds.4716
Langley, K., Heron, J., Smith, G., & Thapar, A. (2012). Maternal and paternal smoking during pregnancy and risk of adhd symptoms in offspring: testing for intrauterine effects. American Journal of Epidemiology, 176(3), 261-268. https://doi.org/10.1093/aje/kwr510
Laugesen, K., Olsen, M., Andersen, A., Frøslev, T., & Sørensen, H. (2013). In utero exposure to antidepressant drugs and risk of attention deficit hyperactivity disorder: a nationwide danish cohort study. BMJ Open, 3(9), e003507. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2013-003507
Liew, Z., Ritz, B., Rebordosa, C., Lee, P., & Olsen, J. (2014). Acetaminophen use during pregnancy, behavioral problems, and hyperkinetic disorders. Jama Pediatrics, 168(4), 313. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2013.4914
Murugappan, M., Westberg, S., Contag, S., Melnik, T., Kumar, A., Rajpurohit, A., … & Farley, J. (2022). Maternal adhd and perinatal prescription stimulant use. Journal of Attention Disorders, 26(10), 1347-1356. https://doi.org/10.1177/10870547211073472
Nörby, U., Winbladh, B., & Källén, K. (2017). Perinatal outcomes after treatment with adhd medication during pregnancy. Pediatrics, 140(6). https://doi.org/10.1542/peds.2017-0747
Srinivas, C., Karlstad, Ø., Stigum, H., Furu, K., Cesta, C., Reutfors, J., … & M, J. (2023). Trajectories of adhd medication use before, during, and after pregnancy: a population‐based study from norway and sweden. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 32(10), 1152-1160. https://doi.org/10.1002/pds.5654