De seizoensgebondenheid van stemmingsstoornissen is een complex fenomeen dat wordt beïnvloed door een combinatie van biologische, psychologische en omgevingsfactoren. De interactie tussen serotonine, melatonine, zonlicht en geslacht speelt een cruciale rol in de manifestatie van deze stoornissen.
Seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD)
De seizoensgebonden variaties in stemmingen en depressieve symptomen zijn goed gedocumenteerd, vooral in het geval van seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD). SAD is een subtype van depressie dat zich voornamelijk manifesteert in de wintermaanden, wanneer de dagen korter zijn en de blootstelling aan zonlicht vermindert. Dit fenomeen wordt vaak toegeschreven aan veranderingen in serotonine- en melatonineniveaus, die beide sterk beïnvloed worden door seizoensgebonden veranderingen in licht en temperatuur (Luykx et al., 2012; , Melrose, 2015).
Onderzoek naar seizoensgebonden depressie
Onderzoek heeft aangetoond dat de prevalentie van depressieve symptomen seizoensgebonden is, met hogere percentages die worden waargenomen in de wintermaanden. Dit is vooral zichtbaar in landen met een gematigd klimaat, waar de verschillen in daglicht aanzienlijk zijn tussen de seizoenen. In een studie uitgevoerd in Noorwegen werd bijvoorbeeld een seizoensgebonden variatie in depressie waargenomen, waarbij de hoogste percentages depressieve symptomen tussen december en april werden gerapporteerd (Harvey et al., 2018). Dit sluit aan bij de bevindingen van andere studies die een vergelijkbare seizoensgebondenheid in verschillende populaties hebben vastgesteld, waaronder een onderzoek in Nederland dat de seizoensvariatie in stemmingsstoornissen onder de algemene bevolking onderzocht (Graaf et al., 2005).
De rol van serotonine
De rol van serotonine in seizoensgebonden stemmingsstoornissen is cruciaal. Luykx et al. hebben aangetoond dat seizoensgebonden variaties in serotonine metabolieten in de cerebrospinale vloeistof samenhangen met depressieve symptomen, wat suggereert dat de serotoninehuishouding een belangrijke rol speelt in de pathofysiologie van SAD (Luykx et al., 2012; , Luykx et al., 2013). Dit wordt verder ondersteund door de bevindingen van Molendijk et al., die sterke seizoensvariaties in serum BDNF-concentraties rapporteerden, wat ook correleert met de hoeveelheid beschikbare zonneschijn (Molendijk et al., 2012). Deze biologische markers zijn essentieel voor het begrijpen van de mechanismen achter seizoensgebonden stemmingsstoornissen.
Seizoensgebondenheid en bipolaire stoornis
Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat seizoensgebondenheid niet alleen van invloed is op SAD, maar ook op andere stemmingsstoornissen zoals bipolaire stoornis. Geoffroy et al. hebben aangetoond dat een aanzienlijk percentage van de patiënten met een bipolaire stoornis seizoensgebonden symptomen vertoont, wat wijst op een complexere interactie tussen seizoensgebondenheid en stemmingsstoornissen (Geoffroy et al., 2013). Dit benadrukt de noodzaak voor clinici om rekening te houden met seizoensgebonden factoren bij de diagnose en behandeling van stemmingsstoornissen.
Geslachtsverschillen in seizoensgebondenheid
De invloed van geslacht op seizoensgebonden stemmingsstoornissen is ook een belangrijk aandachtspunt. Doğaner et al. hebben aangetoond dat er significante verschillen zijn in de seizoensgebonden remissiepercentages van depressieve symptomen tussen mannen en vrouwen, wat suggereert dat geslacht een belangrijke rol speelt in de manier waarop individuen reageren op seizoensgebonden veranderingen (Doğaner et al., 2014). Dit kan implicaties hebben voor de behandeling, waarbij geslacht-specifieke benaderingen mogelijk effectiever zijn.
Zonlicht en stemming
Een ander aspect dat de seizoensgebondenheid van stemmingsstoornissen beïnvloedt, is de blootstelling aan zonlicht. Onderzoek heeft aangetoond dat de hoeveelheid zonlicht die mensen ontvangen, vooral in de winter, een directe invloed heeft op hun stemming en het risico op depressie (Huibers et al., 2010). Dit wordt verder ondersteund door de bevindingen van Øyane et al., die een sterke correlatie rapporteerden tussen seizoensgebonden veranderingen in stemming en de hoeveelheid zonlicht die mensen ervaren (Øyane et al., 2005). Het belang van zonlicht in de behandeling van SAD is ook aangetoond, waarbij lichttherapie een effectieve interventie blijkt te zijn voor het verlichten van symptomen (Rastad et al., 2011).
Implicaties voor de volksgezondheid
De seizoensgebondenheid van stemmingsstoornissen heeft ook implicaties voor de volksgezondheid. Het is belangrijk om bewustzijn te creëren over de mogelijke seizoensgebonden effecten op de geestelijke gezondheid, vooral in populaties die kwetsbaar zijn voor depressieve symptomen. Dit kan helpen bij het ontwikkelen van preventieve strategieën en interventies die gericht zijn op het verminderen van de impact van seizoensgebonden stemmingsstoornissen (Øverland et al., 2019). Het is cruciaal dat zorgverleners en beleidsmakers deze seizoensgebonden trends in overweging nemen bij het plannen van geestelijke gezondheidszorg en het toewijzen van middelen.
Conclusie
In conclusie, de seizoensgebondenheid van stemmingsstoornissen is een complex fenomeen dat wordt beïnvloed door een combinatie van biologische, psychologische en omgevingsfactoren. De interactie tussen serotonine, melatonine, zonlicht en geslacht speelt een cruciale rol in de manifestatie van deze stoornissen. Verdere studies zijn nodig om de mechanismen achter deze seizoensgebondenheid beter te begrijpen en om effectievere behandelingen en preventieve maatregelen te ontwikkelen voor degenen die lijden aan seizoensgebonden stemmingsstoornissen.
Referenties
Doğaner, Y., Angstman, K., Kaufman, T., & Rohrer, J. (2014). Seasonal variation in clinical remission of primary care patients with depression: impact of gender. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 21(1), 160-165. https://doi.org/10.1111/jep.12265
Geoffroy, P., Bellivier, F., Scott, J., Boudebesse, C., Lajnef, M., Gard, S., … & Étain, B. (2013). Bipolar disorder with seasonal pattern: clinical characteristics and gender influences. Chronobiology International, 30(9), 1101-1107. https://doi.org/10.3109/07420528.2013.800091
Graaf, R., Dorsselaer, S., Have, M., Schoemaker, C., & Vollebergh, W. (2005). Seasonal variations in mental disorders in the general population of a country with a maritime climate: findings from the netherlands mental health survey and incidence study. American Journal of Epidemiology, 162(7), 654-661. https://doi.org/10.1093/aje/kwi264
Harvey, S., Øverland, S., Hatch, S., Wessely, S., Mykletun, A., & Hotopf, M. (2018). Exercise and the prevention of depression: results of the hunt cohort study. American Journal of Psychiatry, 175(1), 28-36. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2017.16111223
Huibers, M., Graaf, L., Peeters, F., & Arntz, A. (2010). Does the weather make us sad? meteorological determinants of mood and depression in the general population. Psychiatry Research, 180(2-3), 143-146. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2009.09.016
Luykx, J., Bakker, S., Geloven, N., Eijkemans, M., Horvath, S., Lentjes, E., … & Ophoff, R. (2013). Seasonal variation of serotonin turnover in human cerebrospinal fluid, depressive symptoms and the role of the 5-httlpr. Translational Psychiatry, 3(10), e311-e311. https://doi.org/10.1038/tp.2013.84
Luykx, J., Bakker, S., Lentjes, E., Boks, M., Geloven, N., Eijkemans, M., … & Kahn, R. (2012). Season of sampling and season of birth influence serotonin metabolite levels in human cerebrospinal fluid. Plos One, 7(2), e30497. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0030497
Melrose, S. (2015). Seasonal affective disorder: an overview of assessment and treatment approaches. Depression Research and Treatment, 2015, 1-6. https://doi.org/10.1155/2015/178564
Molendijk, M., Haffmans, J., Bus, B., Spinhoven, P., Penninx, B., Prickaerts, J., … & Elzinga, B. (2012). Serum bdnf concentrations show strong seasonal variation and correlations with the amount of ambient sunlight. Plos One, 7(11), e48046. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0048046
Rastad, C., Ulfberg, J., & Lindberg, P. (2011). Improvement in fatigue, sleepiness, and health-related quality of life with bright light treatment in persons with seasonal affective disorder and subsyndromal sad. Depression Research and Treatment, 2011, 1-10. https://doi.org/10.1155/2011/543906
Øverland, S., Woicik, W., Sikora, L., Whittaker, K., Heli, H., Skjelkvåle, F., … & Colman, I. (2019). Seasonality and symptoms of depression: a systematic review of the literature. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 29. https://doi.org/10.1017/s2045796019000209
Øyane, N., Holsten, F., Ursin, R., & Bjorvatn, B. (2005). Seasonal variations in mood and behaviour associated with gender, annual income and education: the hordaland health study. European Journal of Epidemiology, 20(11), 929-937. https://doi.org/10.1007/s10654-005-2952-0
