Tramadol is een opioïde-analgeticum dat vaak wordt voorgeschreven voor de behandeling van matige tot ernstige pijn. Hoewel het over het algemeen als veilig wordt beschouwd bij correct gebruik, zijn er zorgen over de potentiële psychologische bijwerkingen. In een nieuwe systematische review zijn casusrapporten onderzocht die de psychische bijwerkingen van tramadol beschrijven.
Leerdoelen
- Je kunt de potentiële psychische bijwerkingen van tramadol identificeren en beschrijven.
- Je kunt de methodologie begrijpen die wordt gebruikt in systematische reviews van casusrapporten.
- Je kunt de klinische implicaties van de psychische bijwerkingen van tramadol bespreken en de noodzaak van nauwlettend monitoren van patiënten tijdens tramadol-therapie begrijpen.
Wat weten we al?
Tramadol is een veelzijdig pijnstillend middel, geclassificeerd als een centraal werkend opioïde, dat wordt gebruikt voor de behandeling van matige tot matig ernstige pijn in verschillende klinische scenario’s. Het unieke werkingsmechanisme, dat opioïde receptoragonisme combineert met de remming van norepinefrine- en serotonineheropname, maakt het tot een gunstig alternatief voor patiënten die niet reageren op traditionele niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en paracetamol (Babul et al., 2004; Swathi et al., 2016). De werkzaamheid van tramadol is gevalideerd in diverse studies die postoperatieve pijnbehandeling, chronische pijn bij osteoartritis en als adjuvans bij anesthesie voor aandoeningen zoals rillen tijdens operaties omvatten (Saeed et al., 2021; Rosenthal et al., 2004).
Klinische studies hebben aangetoond dat tramadol de pijnstillende resultaten postoperatief aanzienlijk kan verbeteren. Zo heeft intraveneus tramadol een superieure werkzaamheid getoond bij het controleren van rillen in vergelijking met fysiologisch zout in electieve chirurgische settings, met significante pijncontrole in de meeste gevallen (Saeed et al., 2021). Bovendien hebben studies gesuggereerd dat tramadol de postoperatieve pijnstilling kan verbeteren terwijl de noodzaak van systemische opioïden wordt verminderd, waardoor bijwerkingen zoals misselijkheid en sedatie worden geminimaliseerd (Munta et al., 2018; Lee et al., 2008). Onderzoeken naar het gebruik van tramadol bij regionale anesthesie hebben effectieve pijnverlichting bevestigd zonder het risico op ernstige ademhalingsdepressie, wat vaak geassocieerd wordt met andere opioïden (Özalevli et al., 2005; ÜLGER & Baldemir, 2021).
Daarnaast is de rol van tramadol als onderdeel van combinatietherapie goed gedocumenteerd. De combinatie van tramadol met paracetamol kan de algehele pijnverlichting verbeteren, vooral bij populaties zoals ouderen, die mogelijk gevoeliger zijn voor de bijwerkingen van hoge doses NSAID’s (Rosenthal et al., 2004; Kizilbash & Minh, 2014). Bovendien maakt het farmacodynamische profiel van tramadol het geschikt voor de behandeling van chronische pijn, waar langwerkende formuleringen een constante pijnstilling bieden over een langere periode met een verminderde doseringsfrequentie (Kizilbash & Minh, 2014; Burch et al., 2007).
Huidige studie
Methode
Deze systematische review omvatte een uitgebreide zoektocht in medische databases zoals PubMed, Scopus en PsycINFO, met behulp van trefwoorden zoals “tramadol”, “psychologische bijwerkingen”, “casusrapporten” en “geestelijke gezondheid”. De inclusiecriteria waren casusrapporten die de psychologische bijwerkingen van tramadol beschreven, gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften. De zoektocht was beperkt tot artikelen in het Engels en gepubliceerd tussen januari 2000 en december 2024. De gegevens werden geëxtraheerd met betrekking tot demografische gegevens van patiënten, dosering van tramadol, duur van gebruik, soorten psychologische bijwerkingen en resultaten van de behandeling.
Resultaten
De zoektocht leverde 50 casusrapporten op die voldeden aan de inclusiecriteria. De meest gerapporteerde psychische bijwerkingen waren angst (40% van de gevallen), gevolgd door hallucinaties (30%), depressie (20%) en psychose (10%). De gemiddelde dosering van tramadol was 200 mg/dag, met een gemiddelde duur van gebruik van 6 maanden. In de meeste gevallen verbeterden de symptomen na stopzetting van tramadol of vermindering van de dosering. Echter, in sommige gevallen was aanvullende behandeling met antipsychotica of antidepressiva nodig.
Discussie
De bevindingen van deze systematische review bevestigen dat tramadol geassocieerd is met een reeks psychische bijwerkingen, variërend van milde tot ernstige. De prevalentie en ernst van deze bijwerkingen lijken afhankelijk te zijn van de dosering en duur van het gebruik. De mechanismen achter deze bijwerkingen zijn nog niet volledig begrepen, maar het is voorgesteld dat tramadol de serotonerge en dopaminerge systemen kan beïnvloeden, wat kan leiden tot de waargenomen psychologische symptomen. Het is cruciaal voor zorgverleners om zich bewust te zijn van deze potentiële bijwerkingen en patiënten nauwlettend te monitoren tijdens tramadol-therapie.
Peer-review
Deze studie biedt een uitgebreid overzicht van de psychische bijwerkingen van tramadol door middel van een systematische review van casusrapporten. De methodologie was grondig, met een uitgebreide zoektocht en duidelijke inclusiecriteria. Echter, de beperking tot casusrapporten betekent dat de resultaten mogelijk niet generaliseerbaar zijn naar de bredere populatie. Bovendien kan de heterogeniteit van de gerapporteerde gevallen variatie in de resultaten hebben veroorzaakt. Toekomstig onderzoek zou zich moeten richten op prospectieve studies om de bevindingen te valideren en de onderliggende mechanismen van deze bijwerkingen beter te begrijpen.
Referentie(s)
Gudla, S. S., Bhumireddy, S. K. A., & Vadaga, A. K. (2025). Tramadol and mental health: A systematic review of case reports describing psychological side-effects. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 0(0). https://doi.org/10.1177/00912174251322356
Babul, N., Noveck, R., Chipman, H., Roth, S., Gana, T., & Albert, K. (2004). Efficacy and safety of extended-release, once-daily tramadol in chronic pain: a randomized 12-week clinical trial in osteoarthritis of the knee. Journal of Pain and Symptom Management, 28(1), 59-71. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2003.11.006
Burch, F., Fishman, R., Messina, N., Corser, B., Radulescu, F., Sarbu, A., … & Bouchard, S. (2007). A comparison of the analgesic efficacy of tramadol contramid oad versus placebo in patients with pain due to osteoarthritis. Journal of Pain and Symptom Management, 34(3), 328-338. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2006.11.017
Kizilbash, A. and Minh, C. (2014). Review of extended-release formulations of tramadol for the management of chronic non-cancer pain: focus on marketed formulations. Journal of Pain Research, 149. https://doi.org/10.2147/jpr.s49502
Lee, H., Sm, T., & Lau, F. (2008). A randomised control trial comparing the efficacy of tramadol and paracetamol against ketorolac and paracetamol in the management of musculoskeletal pain in the emergency department. Hong Kong Journal of Emergency Medicine, 15(1), 5-11. https://doi.org/10.1177/102490790801500102
Munta, K., Yarramalle, S., Venkategowda, P., Sunka, S., & Dudam, S. (2018). Comparision of analgesic efficacy of tramadol infusion versus tramadol plus ondansetron infusion in medical intensive care unit. Indian Journal of Critical Care Medicine, 22(5), 353-356. https://doi.org/10.4103/ijccm.ijccm_5_17
Rosenthal, N., Silverfield, J., Wu, S., Jordan, D., & Kamin, M. (2004). Tramadol/acetaminophen combination tablets for the treatment of pain associated with osteoarthritis flare in an elderly patient population. Journal of the American Geriatrics Society, 52(3), 374-380. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2004.52108.x
Saeed, R., Ali, N., Ali, S., Qamar, I., Latef, A., Sarwar, M., … & Shahjehan, S. (2021). Comparison of efficacy of intravenous tramadol versus normal saline in suppression of postoperative shivering in patients undergoing elective surgery. PJMHS, 15(8), 2006-2009. https://doi.org/10.53350/pjmhs211582006
Swathi, N., Ashwini, N., & Shukla, M. (2016). Comparative study of epidural bupivacaine with butorphanol and bupivacaine with tramadol for postoperative pain relief in abdominal surgeries. Anesthesia Essays and Researches, 10(3), 462. https://doi.org/10.4103/0259-1162.177522
Vale, C., Oliveira, F., Assunção, J., Ribeiro, C., & Pereira, F. (2011). Co-administration of ondansetron decreases the analgesic efficacy of tramadol in humans. Pharmacology, 88(3-4), 182-187. https://doi.org/10.1159/000330740
Zhang, F., Mally, A., Ogagan, P., Shen, B., Wang, J., Roppolo, J., … & Tai, C. (2012). Inhibition of bladder overactivity by a combination of tibial neuromodulation and tramadol treatment in cats. Ajp Renal Physiology, 302(12), F1576-F1582. https://doi.org/10.1152/ajprenal.00107.2012
Özalevli, M., Ünlügenç, H., Tuncer, Ü., Güneş, Y., & Özcengiz, D. (2005). Comparison of morphine and tramadol by patient‐controlled analgesia for postoperative analgesia after tonsillectomy in children. Pediatric Anesthesia, 15(11), 979-984. https://doi.org/10.1111/j.1460-9592.2005.01591.x
ÜLGER, G. and Baldemir, R. (2021). Comparison of patient-controlled analgesia with tramadol or morphine after video-assisted thoracoscopic surgery in geriatric patients. Cureus. https://doi.org/10.7759/cureus.20781
