De prevalentie van aandachtstekort/hyperactiviteitsstoornis (ADHD) is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, vooral onder patiënten met borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Een recente studie, heeft deze trend onderzocht door twee cohorten van volwassenen met BPS te vergelijken. In dit artikel bespreken we de uitkomsten van deze studie, maar kijken we ook naar de complexe en veelzijdige relatie tussen ADHD en BPS.
ADHD en Borderline
ADHD en BPS zijn twee psychiatrische aandoeningen die vaak samen voorkomen, met name bij adolescenten en volwassenen. De relatie tussen deze stoornissen is complex en veelzijdig, gekenmerkt door overlappende symptomen zoals impulsiviteit, emotionele ontregeling en gedragsinstabiliteit. Onderzoek wijst uit dat ADHD de klinische presentatie en ernst van BPS aanzienlijk kan beïnvloeden, wat leidt tot ernstiger manifestaties van beide stoornissen.
Studies tonen aan dat adolescenten met BPS die ook ADHD hebben, een specifiek comorbide profiel vertonen, waaronder hogere niveaus van impulsiviteit en een grotere kans op het ontwikkelen van andere ontregelende stoornissen (Speranza et al., 2011). Dit komt overeen met bevindingen die suggereren dat ADHD-symptomen in de kindertijd de ernst van BPS kunnen verergeren, wat erop wijst dat vroege interventie bij ADHD cruciaal kan zijn om de ontwikkeling van ernstigere BPS-symptomen later in het leven te voorkomen (Köse et al., 2017). Bovendien is de aanwezigheid van ADHD bij individuen met BPS geassocieerd met een hogere prevalentie van andere psychiatrische aandoeningen, zoals stemmings- en angststoornissen, wat het klinische beeld en de behandelmethoden bemoeilijkt (Weibel et al., 2018).
Emotionele ontregeling, waargenomen bij zowel ADHD als BPS, is een belangrijk onderwerp van onderzoek, waarbij er aanwijzingen zijn dat de impulsiviteit die kenmerkend is voor ADHD kan bijdragen aan de emotionele instabiliteit die bij BPS wordt gezien (Moukhtarian et al., 2018). Deze emotionele ontregeling kan zich op verschillende manieren manifesteren, waaronder moeilijkheden bij het omgaan met woede en frustratie, die vaak voorkomen bij beide stoornissen. Sommige studies suggereren dat ADHD kan dienen als voorloper van de ontwikkeling van BPS-symptomen, vooral bij adolescente meisjes (Stepp et al., 2011).
De prevalentie van ADHD onder personen die gediagnosticeerd zijn met BPS is opvallend hoog, met schattingen die suggereren dat tussen de 16,1% en 38,1% van de BPS-patiënten ook voldoen aan de criteria voor volwassen ADHD (Weibel et al., 2018). Deze comorbiditeit wordt verder bemoeilijkt door het feit dat ADHD vaak gepaard gaat met andere persoonlijkheidsstoornissen, met name die onder cluster B, waartoe ook BPS behoort (Distel et al., 2011). De implicaties van deze comorbiditeit zijn aanzienlijk, aangezien individuen met zowel ADHD als BPS doorgaans ernstigere functionele beperkingen ervaren en een hoger risico lopen op zelfdestructief gedrag (MacDonald, 2023).
Wat betreft de behandeling vereist de aanwezigheid van beide stoornissen een zorgvuldige en geïntegreerde aanpak. Farmacologische behandelingen voor ADHD, zoals stimulerende middelen, moeten mogelijk worden gecombineerd met psychotherapeutische interventies zoals Dialectische Gedragstherapie (DGT), die effectief is gebleken bij het beheersen van emotionele instabiliteit bij BPS (Moukhtarian et al., 2017).
De interactie tussen ADHD en BPS wordt dus gekenmerkt door aanzienlijke klinische overlap en een verhoogd risico op ernstige psychiatrische uitkomsten. Het begrijpen van deze relatie is cruciaal voor effectieve diagnose en behandeling, waarbij de nadruk ligt op geïntegreerde zorgstrategieën die beide stoornissen tegelijkertijd aanpakken.
Studie
De nieuwe studie, uitgevoerd door Huynh et al. (2024), heeft twee cohorten van volwassenen met BPS vergeleken, die bijna drie decennia uit elkaar zijn gerekruteerd: de McLean Study of Adult Development (MSAD) uit 1992 en de Flourishing Study uit 2020. De resultaten tonen aan dat de prevalentie van ADHD onder patiënten met BPS in de Flourishing-groep (59,9%) significant hoger was dan in de MSAD-groep (27,6%).
Veranderingen in Diagnostische Criteria
Een belangrijke factor die bijdraagt aan deze toename is de wijziging van de diagnostische criteria voor ADHD in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). In de DSM-5, gepubliceerd in 2013, werd de leeftijd van onset voor ADHD verhoogd van onder de 7 jaar naar onder de 12 jaar. Dit heeft geleid tot een bredere interpretatie van de symptomen, waardoor meer volwassenen, en met name vrouwen, in aanmerking komen voor een ADHD-diagnose. De studie van Huynh et al. wijst erop dat deze veranderingen mogelijk hebben bijgedragen aan een toename van diagnoses, vooral bij vrouwen met BPS, waar de prevalentie van ADHD in de Flourishing-groep (61,5%) veel hoger was dan in de MSAD-groep (20,2%).
Genderverschillen en Diagnostische Bias
De studie benadrukt ook genderverschillen in de prevalentie van ADHD. Hoewel ADHD traditioneel vaker bij mannen wordt gediagnosticeerd, is er een opmerkelijke stijging van diagnoses bij vrouwen. Dit kan deels worden toegeschreven aan een gebrek aan erkenning van de symptomen van ADHD bij vrouwen, die vaak meer inattentionele symptomen vertonen dan hyperactiviteit. De toename van ADHD-diagnoses bij vrouwen kan ook wijzen op een verschuiving in de diagnostische bias, waarbij de symptomen van ADHD bij vrouwen mogelijk niet altijd correct worden herkend.
Comorbiditeit van ADHD en BPS
De overlap tussen ADHD en BPS is een ander belangrijk aspect van deze studie. Beide aandoeningen delen symptomen zoals impulsiviteit en emotionele dysregulatie, wat kan leiden tot verwarring bij de diagnose. De comorbiditeit van ADHD en BPS is goed gedocumenteerd, en sommige onderzoekers suggereren dat ADHD kan bijdragen aan de ontwikkeling van BPS later in het leven. Dit maakt het cruciaal om de diagnostische criteria en de evaluatieprocessen voor beide aandoeningen te herzien, om ervoor te zorgen dat patiënten de juiste diagnose en behandeling ontvangen.
Conclusie
De toenemende prevalentie van ADHD bij patiënten met BPS wordt beïnvloed door veranderingen in diagnostische criteria, genderverschillen en de comorbiditeit van beide aandoeningen. De studie van Huynh et al. biedt waardevolle inzichten in deze trend en benadrukt de noodzaak voor zorgverleners om zich bewust te zijn van de overlapping tussen ADHD en BPS. Dit kan helpen bij het verbeteren van de diagnostische nauwkeurigheid en het bieden van betere zorg aan patiënten die met deze uitdagingen worden geconfronteerd.
Referenties
Huynh, K. V., Glass, I. V., & Zanarini, M. C. (2024). Increasing prevalence of attention-deficit/hyperactivity disorder in patients with borderline personality disorder. Journal of Personality Disorders, 38(5), 493–502. https://doi.org/10.1521/pedi.2024.38.5.493 1.
Distel, M., Carlier, A., Middeldorp, C., Derom, C., Lubke, G., & Boomsma, D. (2011). Borderline personality traits and adult attention‐deficit hyperactivity disorder symptoms: a genetic analysis of comorbidity. American Journal of Medical Genetics Part B Neuropsychiatric Genetics, 156(7), 817-825. https://doi.org/10.1002/ajmg.b.31226
Köse, S., Kulacaoğlu, F., Solmaz, M., & Ardic, F. (2017). The relationship between childhood traumas, dissociation, and impulsivity in patients with borderline personality disorder comorbid with adhd. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 27(4), 393-402. https://doi.org/10.1080/24750573.2017.1380347
MacDonald, L. (2023). Management strategies for borderline personality disorder and bipolar disorder comorbidities in adults with adhd: a narrative review. Brain Sciences, 13(11), 1517. https://doi.org/10.3390/brainsci13111517
Moukhtarian, T., Cooper, R., Vassos, E., Moran, P., & Asherson, P. (2017). Effects of stimulants and atomoxetine on emotional lability in adults: a systematic review and meta-analysis. European Psychiatry, 44, 198-207. https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2017.05.021
Moukhtarian, T., Mintah, R., Moran, P., & Asherson, P. (2018). Emotion dysregulation in attention-deficit/hyperactivity disorder and borderline personality disorder. Borderline Personality Disorder and Emotion Dysregulation, 5(1). https://doi.org/10.1186/s40479-018-0086-8
O’Malley, G., McHugh, L., Giollabhui, N., & Bramham, J. (2016). Characterizing adult attention-deficit/hyperactivity-disorder and comorbid borderline personality disorder: adhd symptoms, psychopathology, cognitive functioning and psychosocial factors. European Psychiatry, 31, 29-36. https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2015.09.012
Speranza, M., Révah-Lévy, A., Cortese, S., Falissard, B., Pham‐Scottez, A., & Corcos, M. (2011). Adhd in adolescents with borderline personality disorder. BMC Psychiatry, 11(1). https://doi.org/10.1186/1471-244x-11-158
Stepp, S., Burke, J., Hipwell, A., & Loeber, R. (2011). Trajectories of attention deficit hyperactivity disorder and oppositional defiant disorder symptoms as precursors of borderline personality disorder symptoms in adolescent girls. Journal of Abnormal Child Psychology, 40(1), 7-20. https://doi.org/10.1007/s10802-011-9530-6
Weibel, S., Nicastro, R., Prada, P., Cole, P., Rüfenacht, E., Pham, E., … & Perroud, N. (2018). Screening for attention-deficit/hyperactivity disorder in borderline personality disorder. Journal of Affective Disorders, 226, 85-91. https://doi.org/10.1016/j.jad.2017.09.027
