Het Trimbos-instituut heeft op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een verdiepend onderzoek uitgevoerd naar de langdurige geestelijke gezondheidszorg (ggz) in Nederland. In dit artikel bespreken we de belangrijkste conclusies.
De langdurige geestelijke gezondheidszorg (ggz) in Nederland heeft de afgelopen decennia aanzienlijke veranderingen ondergaan, met een verschuiving van intramurale naar extramurale zorg. Deze transitie was onderdeel van een bredere de-institutionaliseringsbeweging die streeft naar een zo normaal mogelijk bestaan in de samenleving voor mensen met langdurige psychische problemen. Echter, de praktijk laat zien dat er nog steeds veel belemmeringen zijn in het realiseren van participatie en inclusie, mede door financieringsproblemen en een beperkt aanbod van dagbesteding.
Passende zorg en ondersteuning
Het rapport benadrukt dat ‘passende zorg’ voor mensen met langdurige psychische problemen niet alleen rekening moet houden met schaarste, maar ook inhoudelijk moet aansluiten bij de zorgbehoefte van mensen. Er is consensus dat herstelgerichte zorg en ondersteuning, die zo dicht mogelijk bij de eigen leefomgeving wordt geboden, essentieel is voor participatie en inclusie in de samenleving.
Financieringskaders en zorglogica
Er is een duidelijke scheiding tussen de Wmo en Wlz in termen van regels en financiering, maar in de praktijk is de zorglogica veel vloeiender. Verschillen in uitvoeringspraktijken lijken eerder samen te hangen met de visie van de zorgaanbieder dan met het financieringskader.
Herstelondersteunende zorg
Het begrip herstel vraagt om een vertaalslag naar de langdurige setting, waarbij aandacht is voor de specifieke mogelijkheden en beperkingen van mensen. Het is belangrijk om steeds opnieuw te evalueren waar de behoefte aan ondersteuning ligt en welke perspectieven op ontwikkeling mogelijk zijn.
Samenwerking en netwerkzorg
Triadisch werken, waarbij cliënten, naasten en hulpverleners samenwerken, biedt betere kansen voor herstel. Het is echter niet altijd makkelijk in praktijk te brengen, vooral als een netwerk afwezig is of als er veel is gebeurd waardoor mensen niet meer betrokken zijn.
Methodisch werken
Methodisch werken, zoals met ART en resourcegroepen, kan helpen bij het vormgeven van herstelondersteunende zorg. Het regelmatig evalueren van zorgplannen is essentieel om de focus op ontwikkeling en herstel te behouden, ook als het gaat om kleine stappen.
Knelpunten in het zorgsysteem
Het huidige stelsel biedt mogelijkheden voor goede zorg, maar er zijn ook knelpunten, zoals beperkte keuzemogelijkheden voor cliënten en de toegankelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning. De systeemwerkelijkheid kan de praktijk beïnvloeden, vooral als Wlz-gefinancierde zorg wordt gezien als een vorm met een eenzijdige nadruk op stabilisatie.
Conclusie en aanbevelingen
Het onderzoek benadrukt de noodzaak van een flexibele en responsieve inzet van zorg, waarbij de focus ligt op het perspectief van de cliënt. Er is behoefte aan meer integrale samenwerking tussen verschillende zorgdomeinen en het verminderen van de scheiding tussen wetten zoals de Wmo en Wlz. Het is essentieel om de mogelijkheden voor intensieve zorg en begeleiding op de plek waar mensen reeds verblijven te vergroten, om zo de fragmentatie van het zorglandschap te verminderen.
Referentie
Muusse, C., Planije, M., Boumans, J., & Kroon, H. (2025). Perspectief in de langdurige ggz: Een verdiepende studie naar beleid en praktijk. Trimbos-instituut.
