Het is aangetoond dat voor een groot deel van de patiënten met schizofrenie het gebruik van antipsychotica gewichtstoename tot gevolg kan hebben. Met name clozapine en olanzapine veroorzaken sneller en meer ontregeling van de metabole waarden dan andere antipsychotica. Kinderen en adolescenten zijn vanwege hun leeftijd extra kwetsbaar. In The Primary Care Companion for CNS Disorders wordt een casus beschreven van een patiënt met beginnende schizofrenie die olanzapine gebruikte en waarbij aanzienlijk gewichtsverlies optrad.
Casus
Een 15-jarige Koeweitse jongen met schizofrenie met vroege aanvang werd opgenomen in een intramurale faciliteit met verminderde eetlust en gewichtsverlies en terminale slapeloosheid. Er was sprake van marginale verzorging en zelfhygiëne en een muffe geur.
Effect van atypische antipsychotica op het gewicht
Kinderen en adolescenten lopen een verhoogd risico om atypisch antipsychotisch metabool syndroom te ontwikkelen in vergelijking met hun volwassen tegenhangers. Atypische antipsychotica induceren gewichtstoename door H1-blokkade en 5-HT2C-antagonisme-acties op proopiomelanocortineneuronen.
Met de komst van de nieuwe antipsychotica na 1990 is gewichtstoename een actueel probleem geworden. Overgewicht vermindert de kwaliteit van leven, verkort de levensverwachting, en verhoogt de kans op het ontstaan van diabetes mellitus. Dit maakt het ontstaan van overgewicht tot een ernstige somatische complicatie. Men spreekt van een metaboolsyndroom (volgens de NCEP- en ATP III-criteria) als een patiënt minimaal drie van de volgende vijf uitslagen heeft:
1. een buikomvang bij mannen > 102 cm en bij vrouwen > 88 cm;
2. nuchter bloedglucosegehalte > 6,1 mmol/l;
3. triglyceride > 1,7 mmol/l;
4. nuchter hdl bij mannen < 1,0 mmol/l; bij vrouwen: < 1,3 mmol/l;
5. bloeddruk > 130/ > 85 mmHg.
Casus vervolg
De labuitslagen van de patiënt kwamen terug binnen normale grenzen, afgezien van vitamine D-tekort en een hemoglobinegehalte van 12 mg / dL. Hij kreeg suppletie en zijn gewicht daalde tijdens het ziekenhuisverblijf van 6 weken.
Een geval van cosmetische psychofarmacie werd besproken en de patiënt werd overgeschakeld van olanzapine naar een reguliere formulering, waarbij hij in 2 weken 0,5kg aan kwam. Mirtazapine werd toegevoegd en de patiënt kwam 4 kg aan. Er was sprake van grote verdraagbaarheid.
Cosmetische psychofarmacie is een term die wordt gebruikt om het gebruik van psychofarmaceutische medicijnen te beschrijven voor niet-medische doeleinden, zoals het veranderen van de stemming, de persoonlijkheid of het gedrag van een persoon om cosmetische redenen. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op het gebruik van antidepressiva om de stemming te verbeteren van iemand die zich niet klinisch depressief voelt, of het gebruik van medicatie om verlegenheid of sociale angst te verminderen in plaats van een onderliggende angststoornis te behandelen.
Discussie
Mirtazapine, een atypisch noradrenerge en specifiek serotonerge antidepressivum, verhoogt de NE-drive en corrigeert de dopamine-hypofrontaliteit die ten grondslag ligt aan de negatieve symptomen bij patiënten met chronische schizofrenie.
Mirtazapine is gebruikt om de anorexogene effecten van stimulerende middelen tegen te gaan bij kinderen met aandachtstekort / hyperactiviteitsstoornis.
Schizofrenie met vroege aanvang is berucht om slechte prognose en refractoriteit van de behandeling. Mirtazapine, op grond van antidepressiva, orexigene en procognitieve acties, zou volgens de auteurs een haalbare optie zijn in deze gecompliceerde klinische scenario’s.
Het werkingsverschil, vermeende mechanismen en relevante therapeutische kwesties worden in het artikel [zotpressInText item=”{9309347:MK7U6K5U}” format=”(%num%)” brackets=”yes”] in The Primary Care Companion for CNS Disorders uitgebreider besproken.
[zotpressInTextBib style=”vancouver” sort=”ASC”]