Dwangmatig seksueel gedrag of seksuele verslaving is een term die over het algemeen buitensporig en ongecontroleerd seksueel gedrag aangeeft en zorgt voor klinisch significant lijden met ongewenste medische, sociale, beroepsmatige, juridische of financiële gevolgen. In Cureus [zotpressInText item=”{9309347:W2HSHDSX}” format=”%num%” brackets=”yes”] wordt een casus beschreven van een 53-jarige man met een voorgeschiedenis van uitgebreid alcoholgebruik, alcoholonttrekking insulten en delirium tremens en tevens seksuele driften bleek te hebben . De patiënt werd behandeld met naltrexon 50 mg/dag voor een stoornis in het alcoholgebruik waarbij ook zijn seksuele dwang verminderde.
Een 53-jarige man met een uitgebreide geschiedenis van alcoholgebruik, alcoholonttrekking insulten en delirium tremens, die psychosociale stressfactoren heeft ondergaan, waaronder het overlijden van zijn vader ongeveer een maand geleden, baanonzekerheid en beperkte sociale ondersteuning die zich meldde met depressie en zelfmoordgedachten in de context van alcoholintoxicatie. De patiënt meldde ook slapeloosheid, slechte eetlust en buitensporige zorgen, maar ontkende huidige anhedonie, verlies van energie, slechte concentratie en gevoel van hopeloosheid. De patiënt ontkende huidige suïcidale/moorddadige gedachten/intenties/plan. Symptomen van psychose en manie werden niet gemeld of waargenomen. De patiënt had een voorgeschiedenis van ziekenhuisopname als gevolg van alcoholonttrekking insulten en een episode van delirium tremens. De patiënt meldde een voorgeschiedenis van depressieve symptomen zoals sombere stemming, slechte energie en concentratie, en anhedonie. De patiënt meldde ook een voorgeschiedenis van angstsymptomen van overmatige bezorgdheid en vermoeidheid. Hij ontkende het gebruik van illegale drugs.
Gestart werd met het antidepressivum sertraline en naltrexon 50 mg per dag om de depressie en de alcoholgebruiksstoornis aan te pakken. Verrassend genoeg meldde de patiënt dat hij al ongeveer twee jaar ongewone seksuele driften had die moeilijk onder controle te houden waren. De problematiek werd gekenmerkt door overmatig gebruik van pornografie en dwangmatige masturbatie, resulterend in een zekere mate van functionele beperking in zijn dagelijkse en sociale leven. Na een maand te zijn begonnen met 50 mg naltrexon per dag, merkte patiënt dat pornografie en dwangmatige masturbatie aanzienlijk afnam. Dit verbeterde ook zijn dagelijks functioneren.
Dwangmatig seksueel gedrag
Dwangmatig seksueel gedrag wordt doorgaans gekenmerkt door het onvermogen om weerstand te bieden aan de drang naar een bepaald seksueel gedrag, wat vaak wordt gevolgd door schuldgevoelens, spijt en zelfverwijt, wat leidt tot opname in het spectrum van stoornissen in de impulsbeheersing [zotpressInText item=”{9309347:C72S38AE}” format=”%num%” brackets=”yes”]. De etiologie van seksuele verslaving is multifactorieel en nog onbekend; Rosenberg et al. stelde verhoogde dopaminegehalten voor als de onderliggende factor voor dwangmatig seksueel gedrag [4]. Andere mogelijke oorzakelijke of bijdragende factoren die verband houden met hyperseksueel gedrag zijn onder meer epigenetische veranderingen, seksueel misbruik of andere traumatische ervaringen zoals psychologisch misbruik.
Naltrexon
Tot nu toe zijn er geen goedgekeurde medicijnen voor seksuele verslaving of dwangmatig seksueel gedrag. Bewijs [zotpressInText item=”{9309347:52LKVENB}” format=”%num%” brackets=”yes”], [zotpressInText item=”{9309347:KPTLTHUA}” format=”%num%” brackets=”yes”] suggereert dat naltrexon, een opioïde-antagonist die wordt gebruikt bij de behandeling van opioïde-afhankelijkheid, een optie zou kunnen zijn voor de behandeling van deze aandoeningen. De effecten van naltrexon zouden volgens de literatuur mogelijk het gevolg zijn van blokkering van opioïde receptoren op γ-aminoboterzuur-interneuronen in het ventrale tegmentale gebied (VTA), waardoor VTA-dopaminerge neuronen worden geremd waarvan wordt aangenomen dat ze ten grondslag liggen aan de versterkende eigenschappen van het dwangmatige gedrag.
Literatuur
Er zijn eerdere publicaties die de werkzaamheid van naltrexon beschreven hebben in gevallen van dwangmatig seksueel gedrag. Zo worden 2 gevallen beschreven van verbetering van seksuele dwanghandelingen en psychosociaal functioneren bij gebruik van naltrexon als aanvulling op de therapie met fluoxetine [zotpressInText item=”{9309347:52LKVENB}” format=”%num%” brackets=”yes”]. Vergelijkbare resultaten zijn beschreven in een geval van internetverslaving met af en toe seksueel compulsief gedrag waarbij de seksuele dwanghandelingen van de patiënt verdwenen nadat naltrexon was toegevoegd aan de behandeling met sertraline [zotpressInText item=”{9309347:IVVV89FU}” format=”%num%” brackets=”yes”]. In een open-label onderzoek van naltrexon bij 21 mannelijke adolescente zedendelinquenten die gelijktijdig werden behandeld met stimulerende middelen, antidepressiva, stemmingsstabilisatoren, antipsychotica of andere medicijnen rapporteerde 71% een significante vermindering van seksuele opwinding, masturbatiefrequentie en seksuele fantasieën met naltrexon [zotpressInText item=”{9309347:VVRR986C}” format=”%num%” brackets=”yes”]. Bij 9 van de 10 patiënten keerde compulsief seksueel gedrag terug naar het uitgangsniveau toen naltrexon werd stopgezet.
Naltrexon en impulsieve-compulsieve spectrum
Er is ook bewijs [zotpressInText item=”{9309347:C72S38AE}” format=”%num%” brackets=”yes”] voor het gebruik van naltrexon voor andere aandoeningen van het impulsief-compulsieve spectrum, namelijk dwangmatig kopen, kleptomanie, pathologisch gokken, alcoholisme, trichotillomanie, eetstoornissen en automutilatie bij borderline persoonlijkheidsstoornis. In de literatuur wordt naltrexon meestal beschreven als aanvulling op andere behandelingen, zoals antidepressiva, maar er zijn aanwijzingen, zoals bij alcoholisme, dat naltrexon monotherapie even effectief is als combinatiebehandeling, terwijl de kans op bijwerkingen of interacties tussen geneesmiddelen verminderd.
Praktijk
Uit de casus en literatuur beschreven in Cureus zou blijken dat naltrexon in verschillende doses effectief is voor seksuele verslaving en dwangmatig seksueel gedrag. Het is echter belangrijk om de werkzaamheid en verdraagbaarheid vast te stellen door middel van gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken.
Elke patiënt met dwangmatig seksueel gedrag moet bovendien een multidisciplinaire behandeling hebben die zowel specifieke psychotherapie als farmacotherapie omvat. De meest voorkomende psychotherapeutische benaderingen zijn cognitieve gedragstherapie (CGT) en psychodynamische psychotherapie. CGT richt zich op het identificeren van triggers en het hervormen van de cognitieve vervorming van seksueel gedrag en legt de nadruk op terugvalpreventie. Psychodynamische psychotherapie onderzoekt de kernconflicten die disfunctioneel seksueel gedrag veroorzaken. Gezinstherapie en relatietherapie zijn ook nuttig.
[zotpressInTextBib style=”vancouver” sort=”ASC”]
