De complexe relatie tussen motivatie en uitvoerende functies bij ADHD wordt onderstreept door talrijke studies die de rol van zelfregulatie, emotionele regulatie en omgevingsinvloeden benadrukken. Tekorten in uitvoerende functies dragen aanzienlijk bij aan de motivatie-uitdagingen waarmee individuen met ADHD worden geconfronteerd.
Uitvoerende functies en ADHD
Uitvoerende functies zijn belangrijke cognitieve processen die ons helpen doelgericht te handelen. Ze omvatten werkgeheugen, flexibiliteit in denken en het vermogen om impulsen te beheersen. Mensen met ADHD hebben vaak moeite met deze functies, wat kan leiden tot problemen met zelfregulatie en motivatie. Choudhry et al. suggereren dat ADHD en obesitas mogelijk dezelfde zelfregulatieproblemen delen, vooral op het gebied van uitvoerende functies. Deze zijn belangrijk voor zowel aandacht als gewichtsbeheersing (Choudhry et al., 2013). Graziano et al. ondersteunen deze visie en wijzen erop dat kinderen met ADHD vaak moeite hebben met zelfregulatie in zowel gedrag als emoties, wat hun motivatie verder bemoeilijkt (Graziano et al., 2011).
Motivatie en dopaminesystemen bij ADHD
De motivatieproblemen bij ADHD zijn verbonden aan disfuncties in de dopamine-beloningstrajecten van de hersenen. Volkow et al. tonen aan dat mensen met ADHD minder goed functioneren in deze hersentrajecten, wat hun motivatieproblemen verklaart (Volkow et al., 2010). Karalunas en Huang-Pollock stellen dat een afkeer van vertragingen de ontwikkeling van uitvoerende functies zoals werkgeheugen en responsinhibitie bij kinderen met ADHD kan belemmeren (Karalunas & Huang-Pollock, 2011). Motivatie beïnvloedt hoeveel moeite iemand doet voor taken die zelfregulatie en cognitieve controle vereisen.
Emotieregulatie en uitvoerende functies
Daarnaast is de relatie tussen uitvoerende functies en emotionele regulatie cruciaal bij ADHD. Onderzoek heeft aangetoond dat tekortkomingen in uitvoerende functies vaak samenhangen met problemen in emotionele zelfregulatie, wat de symptomen van ADHD kan verergeren. Jarrett ontdekte bijvoorbeeld dat mensen met ADHD en angst opvallende tekortkomingen hadden in zelforganisatie en emotionele zelfregulatie, wat de onderlinge verbondenheid van deze factoren benadrukt (Jarrett, 2016). Forslund et al. merkten ook op dat ADHD-symptomen samengaan met verminderde activiteit in prefrontale hersengebieden, die belangrijk zijn voor zowel uitvoerende functies als emotionele regulatie (Forslund et al., 2016). Dit suggereert dat interventies die uitvoerende functies verbeteren, ook kunnen helpen bij emotionele regulatie en motivatie bij ADHD.
Gedragsaspecten van zelfregulatie bij ADHD
Zelfregulatie bij ADHD omvat niet alleen cognitieve en emotionele domeinen, maar ook gedragsaspecten. Winarsunu et al. benadrukken dat kinderen met ADHD vaak moeite hebben met zelfregulatietaken, zoals het beheersen van hyperactiviteit en het ontwikkelen van plannings- en probleemoplossingsvaardigheden (Winarsunu et al., 2022). Tiego et al. suggereren dat zelfregulerende vermogens en ADHD-symptomen verschillende aspecten van dezelfde onderliggende regulatieproblemen kunnen zijn (Tiego et al., 2019). Door zelfregulatie te verbeteren, kunnen we mogelijk enkele motivatie-uitdagingen bij ADHD verlichten.
Invloed van omgevingsfactoren
De invloed van gezinsdynamiek en sociaaleconomische factoren op de ontwikkeling van uitvoerende functies en motivatie bij kinderen met ADHD is ook belangrijk. Fan et al. tonen aan dat de sociaaleconomische status van een gezin de relatie tussen ADHD-symptomen en uitvoerende functies kan beïnvloeden, wat aangeeft dat omgevingsfactoren een belangrijke rol spelen (Fan et al., 2022). Bernier et al. wijzen er bovendien op dat de kwaliteit van opvoeding invloed heeft op de ontwikkeling van uitvoerende functies bij kinderen, wat het belang van een ondersteunende gezinsomgeving benadrukt (Bernier et al., 2010).
Stimulantia, neurofeedback en mindfulness
Stimulerende medicatie, met name methylfenidaat en amfetaminen, worden algemeen erkend als de eerstelijns farmacologische behandelingen voor ADHD. Ze verbeteren de kernsymptomen van de stoornis, waaronder onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit. Deze medicijnen werken voornamelijk door het verhogen van de beschikbaarheid van dopamine en noradrenaline in de hersenen, neurotransmitters die nauw verbonden zijn met motivatie en uitvoerende functies (Volkow et al., 2012; Volkow et al., 2010).
Onderzoek toont aan dat stimulerende middelen de uitvoerende functies aanzienlijk verbeteren, die een reeks cognitieve processen omvatten zoals werkgeheugen, cognitieve flexibiliteit en inhibitiecontrole. Zo toonde een meta-analyse aan dat behandeling met stimulerende middelen leidt tot aanzienlijke verbeteringen in de uitvoerende functies bij kinderen en volwassenen met ADHD (Marraccini et al., 2016). Verder hebben studies aangetoond dat deze medicijnen de prestaties van het werkgeheugen kunnen verbeteren, vooral wanneer ze worden gecombineerd met motiverende prikkels (Dovis et al., 2011). Dit suggereert dat, hoewel stimulerende middelen direct cognitieve processen beïnvloeden, de context waarin ze worden toegediend—zoals de aanwezigheid van motiverende factoren—hun effectiviteit verder kan versterken (Groom et al., 2010).
Cognitieve gedragstherapie, neurofeedback en mindfulness-gebaseerde interventies zijn ook methoden om motivatie- en uitvoerende functieproblemen bij ADHD aan te pakken. Baena et al. vonden in hun systematische review dat neurofeedback kan helpen ADHD-symptomen te verbeteren door zelfregulatie en aandacht te versterken (Baena et al., 2021). Ook mindfulness kan emotionele regulatie en uitvoerende functies bevorderen, hoewel het bewijs voor de effectiviteit ervan gemengd is (Santonastaso et al., 2020).
Conclusie
Samenvattend, de complexe relatie tussen motivatie en uitvoerende functies bij ADHD wordt benadrukt door talrijke studies die de rol van zelfregulatie, emotionele regulatie en omgevingsinvloeden onderzoeken. Tekorten in uitvoerende functies dragen aanzienlijk bij aan de motivatieproblemen bij ADHD, en gerichte interventies kunnen zowel cognitieve als emotionele resultaten verbeteren. Toekomstig onderzoek moet deze relaties verder onderzoeken, vooral om effectieve interventies te ontwikkelen die de levenskwaliteit van mensen met ADHD verbeteren.
Referenties
Baena, L., Fuente, G., Martos-Cabrera, M., Gómez‐Urquiza, J., Albendín‐García, L., Romero‐Béjar, J., … & Suleiman‐Martos, N. (2021). Effects of neurofeedback in children with attention-deficit/hyperactivity disorder: a systematic review. Journal of Clinical Medicine, 10(17), 3797. https://doi.org/10.3390/jcm10173797
Bernier, A., Carlson, S., & Whipple, N. (2010). From external regulation to self‐regulation: early parenting precursors of young children’s executive functioning. Child Development, 81(1), 326-339. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2009.01397.x
Choudhry, Z., Sengupta, S., Grizenko, N., Harvey, W., Fortier, M., Schmitz, N., … & Joober, R. (2013). Body weight and adhd: examining the role of self-regulation. Plos One, 8(1), e55351. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0055351
Dovis, S., Oord, S. V. d., Wiers, R. W., & Prins, P. J. M. (2011). Can motivation normalize working memory and task persistence in children with attention-deficit/hyperactivity disorder? the effects of money and computer-gaming. Journal of Abnormal Child Psychology, 40(5), 669-681. https://doi.org/10.1007/s10802-011-9601-8
Fan, L., Qing, W., Wang, Y., & Zhan, M. (2022). Family socioeconomic status and attention deficit/hyperactivity disorder in preschool children: the mediating role of executive function. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(18), 11608. https://doi.org/10.3390/ijerph191811608
Forslund, T., Brocki, K., Bohlin, G., Granqvist, P., & Eninger, L. (2016). The heterogeneity of attention‐deficit/hyperactivity disorder symptoms and conduct problems: cognitive inhibition, emotion regulation, emotionality, and disorganized attachment. British Journal of Developmental Psychology, 34(3), 371-387. https://doi.org/10.1111/bjdp.12136
Graziano, P., Bagner, D., Waxmonsky, J., Reid, A., McNamara, J., & Geffken, G. (2011). Co-occurring weight problems among children with attention deficit/hyperactivity disorder: the role of executive functioning. International Journal of Obesity, 36(4), 567-572. https://doi.org/10.1038/ijo.2011.245
Groom, M. J., Scerif, G., Liddle, P. F., Batty, M. J., Liddle, E. B., Roberts, K., … & Hollis, C. (2010). Effects of motivation and medication on electrophysiological markers of response inhibition in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Biological Psychiatry, 67(7), 624-631. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2009.09.029
Jarrett, M. (2016). Attention-deficit/hyperactivity disorder (adhd) symptoms, anxiety symptoms, and executive functioning in emerging adults.. Psychological Assessment, 28(2), 245-250. https://doi.org/10.1037/pas0000190
Karalunas, S. and Huang-Pollock, C. (2011). Examining relationships between executive functioning and delay aversion in attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 40(6), 837-847. https://doi.org/10.1080/15374416.2011.614578
Marraccini, M., Weyandt, L., Rossi, J., & Guðmundsdóttir, B. (2016). Neurocognitive enhancement or impairment? a systematic meta-analysis of prescription stimulant effects on processing speed, decision-making, planning, and cognitive perseveration.. Experimental and Clinical Psychopharmacology, 24(4), 269-284. https://doi.org/10.1037/pha0000079
Santonastaso, O., Zaccari, V., Crescentini, C., Fabbro, F., Capurso, V., Vicari, S., … & Menghini, D. (2020). Clinical application of mindfulness-oriented meditation: a preliminary study in children with adhd. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(18), 6916. https://doi.org/10.3390/ijerph17186916
Tiego, J., Bellgrove, M., Whittle, S., Pantelis, C., & Testa, R. (2019). Common mechanisms of executive attention underlie executive function and effortful control in children. Developmental Science, 23(3). https://doi.org/10.1111/desc.12918
Volkow, N., Wang, G., Newcorn, J., Kollins, S., Wigal, T., Telang, F., … & Swanson, J. (2010). Motivation deficit in adhd is associated with dysfunction of the dopamine reward pathway. Molecular Psychiatry, 16(11), 1147-1154. https://doi.org/10.1038/mp.2010.97
Volkow, N., Wang, G., Tomasi, D., Kollins, S., Wigal, T., Newcorn, J., … & Swanson, J. (2012). Methylphenidate-elicited dopamine increases in ventral striatum are associated with long-term symptom improvement in adults with attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Neuroscience, 32(3), 841-849. https://doi.org/10.1523/jneurosci.4461-11.2012
Winarsunu, T., Hanapi, T., & Fasikhah, S. (2022). Attention improvement through play puzzle therapy to promote self-regulation in children with attention deficit hyperactivity disorder (adhd). Journal of Educational Health and Community Psychology, 11(4), 818. https://doi.org/10.12928/jehcp.v11i4.23477