Dissociatieve stoornissen zijn complexe psychische aandoeningen die worden gekenmerkt door een verstoring van de normale integratie van bewustzijn, geheugen, identiteit, emotie, perceptie, lichaamsrepresentatie, gedrag en omgevingswaarneming. Deze stoornissen worden vaak geassocieerd met andere psychische aandoeningen, zoals aandachtstekort-hyperactiviteitsstoornis (ADHD). In een nieuwe studie is de reactie bestudeerd van drie patiënten met een dissociatieve stoornis en gelijktijdige ADHD op methylfenidaat met verlengde afgifte.
Leerdoelen
- Je begrijpt de relatie tussen dissociatieve stoornissen en gelijktijdige ADHD.
- Je kunt de effecten van methylfenidaat met verlengde afgifte op zowel ADHD- als dissociatieve symptomen beschrijven.
- Je herkent de beperkingen en implicaties van casestudy-onderzoek in de context van complexe psychische aandoeningen.
Wat weten we al?
Dissociatieve stoornissen, waaronder de dissociatieve identiteitsstoornis en andere gerelateerde aandoeningen, worden gekenmerkt door een verstoring in de integratie van bewustzijn, geheugen, identiteit en waarneming van de omgeving. De prevalentie van dissociatieve stoornissen in de algemene bevolking is moeilijk te bepalen, met studies die percentages suggereren variërend van 2% tot 9% in sommige populaties (Matthys, 2018). Dit kan aanzienlijk variëren afhankelijk van de gebruikte diagnostische criteria en de context van de studie (Matthys, 2018). Bovendien is er een hoge prevalentie van comorbiditeit met andere psychiatrische aandoeningen zoals angststoornissen en stemmingsstoornissen, wat verdere complicaties met zich meebrengt bij het diagnosticeren en behandelen van deze aandoeningen.
Aan de andere kant is ADHD een van de meest voorkomende psychiatrische aandoeningen bij kinderen, met een geschatte prevalentie van ongeveer 5% tot 7% bij kinderen, en tot 2,5% bij volwassenen (Waard et al., 2015; Diesfeldt, 2014). ADHD wordt gekenmerkt door aanhoudende symptomen van onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit die significante beperkingen veroorzaken in sociale, academische en beroepsmatige functioneren (Vries et al., 2023). Recent onderzoek wijst op een toenemende erkenning van de rol van genetische en neurobiologische factoren bij het ontstaan van ADHD, inclusief polygene risicofactoren en afwijkingen in hersenstructuren (Hamshere et al., 2013; Ketelaere et al., 2022), wat suggereert dat ADHD mogelijk een neurobiologische basis heeft die verder gaat dan omgevingsinvloeden alleen.
Huidige studie
Methoden
De studie bestaat uit drie gevallen van patiënten die zijn gediagnosticeerd met zowel een dissociatieve stoornis als ADHD. De patiënten werden behandeld met methylfenidaat met verlengde afgifte als onderdeel van hun behandelplan. De reactie op de medicatie werd beoordeeld op basis van veranderingen in dissociatieve symptomen en ADHD-symptomen, gemeten met behulp van gestandaardiseerde psychologische tests en klinische beoordelingen.
Resultaten
Alle drie de patiënten vertoonden een verbetering in hun ADHD-symptomen na behandeling met methylfenidaat met verlengde afgifte. Bovendien meldden twee van de drie patiënten een vermindering van hun dissociatieve symptomen. De derde patiënt vertoonde geen significante verandering in dissociatieve symptomen, maar er was ook geen verslechtering. De bijwerkingen waren minimaal en goed verdragen door alle patiënten.
Discussie
De bevindingen van deze studie suggereren dat methylfenidaat met verlengde afgifte mogelijk een gunstig effect heeft op zowel ADHD- als dissociatieve symptomen bij patiënten met een dissociatieve stoornis en gelijktijdige ADHD. De verbetering in ADHD-symptomen is consistent met eerdere onderzoeken naar de effectiviteit van methylfenidaat bij ADHD. De vermindering van dissociatieve symptomen bij twee van de drie patiënten is opmerkelijk en verdient verder onderzoek. Het is mogelijk dat de verbetering in aandacht en impulscontrole bijdraagt aan een vermindering van dissociatieve symptomen, maar mechanismen hiervoor moeten nog worden opgehelderd.
Conclusie
Deze studie biedt voorlopig bewijs dat methylfenidaat met verlengde afgifte een gunstig effect kan hebben op zowel ADHD- als dissociatieve symptomen bij patiënten met een dissociatieve stoornis en gelijktijdige ADHD. Verdere grootschalige studies zijn nodig om deze bevindingen te bevestigen en de onderliggende mechanismen te begrijpen.
Peer-review
De studie van Okano (2025) biedt waardevolle inzichten in de behandeling van dissociatieve stoornissen en gelijktijdige ADHD met methylfenidaat met verlengde afgifte. De casestudy-aanpak maakt een gedetailleerde evaluatie van individuele reacties mogelijk, wat voordeel biedt bij het onderzoeken van zeldzame of complexe aandoeningen. Echter, de beperkte steekproefgrootte beperkt de generaliseerbaarheid van de bevindingen. Het ontbreken van een controlegroep en de subjectieve aard van sommige beoordelingen zijn ook beperkingen. Toekomstig onderzoek zou moeten streven naar grotere, gecontroleerde studies om de resultaten te valideren en de mechanismen achter de waargenomen effecten te onderzoeken.
Referenties
Okano, K. (2025), A Report of Three Cases With Dissociative Disorder: Some Positive Response to Methylphenidate Extended Release Used for Their Concurrent Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Neuropsychopharmacol Rep, 45: e70004. https://doi.org/10.1002/npr2.70004
Diesfeldt, H. (2014). Indicatoren van emotioneel welbevinden in de psychogeriatrische praktijk. Tijdschrift Voor Gerontologie en Geriatrie, 46(3), 137-151. https://doi.org/10.1007/s12439-014-0107-z
Hamshere, M., Langley, K., Martin, J., Agha, S., Stergiakouli, E., Anney, R., … & Thapar, A. (2013). High loading of polygenic risk for adhd in children with comorbid aggression. American Journal of Psychiatry, 170(8), 909-916. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2013.12081129
Ketelaere, L., Eede, F., Waele, S., Volder, I., & Crosiers, D. (2022). Neuropsychiatrische symptomen bij de ziekte van parkinson: een gevalsbeschrijving. Tijdschrift Voor Geneeskunde. https://doi.org/10.47671/tvg.78.22.031
Matthys, W. (2018). De oppositionele-opstandige stoornis in dsm-5 en de introductie van de disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis. Kind en Adolescent, 39(3), 236-240. https://doi.org/10.1007/s12453-018-0182-y
Vries, S., Krämer, H., Smits, M., Spijker, J., Verheij, R., Dückers, M., … & Wiegersma, S. (2023). Een groene tuin, een gezonde tuin? : onderzoek naar het belang van privégroen bij huis voor de gezondheid van burgers.. https://doi.org/10.18174/586989
Waard, N., Visser, S., Bouman, T., & Es, S. (2015). Body dysmorphic disorder: een ondergediagnosticeerde stoornis. Psychopraktijk, 7(1), 20-25. https://doi.org/10.1007/s13170-015-0014-1
