Antidepressiva en psychologische therapie worden aanbevolen als behandelingen voor ernstige depressie, maar zijn ineffectief voor 20-50% van de mensen met depressie, die doorgaans als therapieresistent worden beschouwd. Voor deze patiënten worden augmentatiestrategieën vaak aanbevolen, waarbij lithium en atypische antipsychotica, zoals quetiapine, veelgebruikte opties zijn. Er is echter beperkte bewijsvoering die deze behandelingen direct vergelijkt, en geen enkele studie heeft dit voor langere tijd dan 8 weken gedaan. Deze studie had als doel te beoordelen of quetiapine augmentatietherapie klinisch effectiever en kosteneffectiever is dan lithium voor patiënten met therapieresistente depressie over een periode van 12 maanden.
Leerdoelen
- Je kunt uitleg geven over de farmacokinetiek en farmacodynamiek van lithium en quetiapine.
- Je begrijpt de klinische effectiviteit van quetiapine in vergelijking met lithium voor de behandeling van therapieresistente depressie.
- Je kunt de resultaten van de studie interpreteren.
Lithium
Lithium is een veelgebruikt medicijn voor de behandeling van bipolaire stoornis en therapieresistente depressie. Het heeft een unieke farmacokinetiek en farmacodynamiek die belangrijk zijn voor de effectiviteit en veiligheid van de behandeling.
Farmacokinetiek
Lithium wordt snel en volledig geabsorbeerd na orale toediening, met piekserumconcentraties die meestal binnen 1 tot 3 uur na inname worden bereikt. Het heeft een smalle therapeutische index, wat betekent dat de effectieve dosis dicht bij de toxische dosis ligt. De gemiddelde piekserumconcentratie bij therapeutische dosering ligt tussen 0,6 en 1,2 mmol/L. Lithium wordt voornamelijk uitgescheiden via de nieren, en de klaring kan worden beïnvloed door factoren zoals hydratatiestatus en nierfunctie.
Farmacodynamiek
De werkingsmechanismen van lithium zijn complex en nog niet volledig begrepen. Het lijkt de neurotransmitteractiviteit te moduleren, met name door de afgifte van serotonine en norepinefrine te beïnvloeden. Lithium heeft ook invloed op de signaleringsroutes in neuronen, waaronder de inositol- en glycogeen-synthase kinase-3 (GSK-3) paden, wat kan bijdragen aan de stabilisatie van de gemoedstoestand.
Bijwerkingen en monitoring
Bijwerkingen van lithium kunnen onder andere gewichtstoename, tremoren, en gastro-intestinale klachten omvatten. Vanwege de smalle therapeutische index is regelmatige monitoring van serum lithiumspiegels essentieel om toxiciteit te voorkomen. Het is ook belangrijk om de nierfunctie en de schildklierfunctie te controleren, aangezien lithium deze systemen kan beïnvloeden.
In de context van therapieresistente depressie, zoals besproken in de recente studie, wordt lithium vaak vergeleken met andere augmentatietherapieën zoals quetiapine. De effectiviteit van lithium in deze setting is goed gedocumenteerd, maar de keuze voor behandeling moet altijd gepersonaliseerd worden op basis van de individuele patiënt en hun specifieke omstandigheden.
Quetiapine
Quetiapine is een atypisch antipsychoticum dat vaak wordt gebruikt als augmentatietherapie voor therapieresistente depressie. Het heeft een aantal farmacologische eigenschappen die belangrijk zijn voor de behandeling van deze aandoening.
Farmacokinetiek
Quetiapine wordt snel geabsorbeerd na orale toediening, met piekserumconcentraties die meestal binnen 1 tot 2 uur worden bereikt. De halfwaardetijd van quetiapine is ongeveer 6 tot 7 uur, wat betekent dat het meerdere keren per dag moet worden ingenomen om een constante serumconcentratie te behouden. Het medicijn wordt voornamelijk gemetaboliseerd in de lever door cytochroom P450-enzymen, met name CYP3A4, en de metabolieten worden voornamelijk via de urine uitgescheiden.
Farmacodynamiek
Quetiapine werkt door het blokkeren van verschillende neurotransmitterreceptoren in de hersenen, waaronder dopamine D2-receptoren en serotonine 5-HT2A-receptoren. Dit helpt bij het verminderen van symptomen van depressie en angst. De modulatie van serotonine en dopamine is cruciaal voor de behandeling van depressieve stoornissen, vooral bij patiënten die niet adequaat reageren op standaard antidepressiva.
Effectiviteit
In de recente studie werd quetiapine vergeleken met lithium voor de behandeling van therapieresistente depressie. De resultaten toonden aan dat quetiapine een significant lagere algehele last van depressieve symptomen vertoonde in vergelijking met lithium over een periode van 12 maanden. Quetiapine bleek ook kosteneffectiever te zijn dan lithium, wat belangrijk is voor de gezondheidszorg.
Bijwerkingen
Quetiapine kan bijwerkingen veroorzaken, waaronder sedatie, gewichtstoename, en metabolische veranderingen zoals verhoogde bloedsuikerspiegels. Het is belangrijk om deze bijwerkingen te monitoren, vooral bij langdurig gebruik, aangezien ze de algehele gezondheid van de patiënt kunnen beïnvloeden.
Methoden
Studieontwerp
De Lithium versus Quetiapine in therapieresistente depressie (LQD) studie was een pragmatische, open-label, parallel-groep, gerandomiseerde gecontroleerde superioriteitstudie die werd uitgevoerd in zes National Health Service (NHS) trusts in Engeland. Deelnemers waren volwassenen (≥18 jaar) met een huidige episode van MDD die voldeden aan de DSM-5-criteria, met een score van 14 of hoger op de 17-item Hamilton Depression Rating Scale bij screening, en die inadequaat hadden gereageerd op twee of meer therapeutische antidepressivatrials.
Deelnemers
Deelnemers werden willekeurig toegewezen (1:1) aan de beslissing om lithium of quetiapine voor te schrijven, gestratificeerd op basis van locatie, ernst van de depressie en behandelingsresistentie, met behulp van blokrandomisatie met willekeurig variërende blokgroottes. De coprimary uitkomsten waren de ernst van de depressieve symptomen over 12 maanden, wekelijks gemeten met de Quick Inventory of Depressive Symptomatology (QIDS-SR), en de tijd tot alle oorzaken van behandelingstop.
Statistische Analyse
De analyse werd uitgevoerd in de intention-to-treat populatie, die alle willekeurig toegewezen deelnemers omvatte 9. De studie gebruikte lineaire gemengde modellen voor continue uitkomsten en Cox-regressiemodellen voor tijd-tot-gebeurtenisdata.
Resultaten
Tussen 5 december 2016 en 26 juli 2021 werden 212 deelnemers (97 [46%] mannelijke geslacht en 115 [54%] vrouwelijke geslacht) willekeurig toegewezen aan de beslissing om quetiapine (n=107) of lithium (n=105) voor te schrijven.
De deelnemers in de quetiapinegroep vertoonden een significant lagere algehele last van depressieve symptomen in vergelijking met de lithiumgroep, met een p-waarde van 0.0296.
De studie, die een pragmatische, open-label, parallel-groep, gerandomiseerde gecontroleerde trial was, vond dat quetiapine meer kosteneffectief was dan lithium vanuit zowel een NHS- als een maatschappelijk perspectief. Hoewel de tijd tot discontinuatie van de behandeling niet significant verschilde tussen de twee groepen, suggereert de visuele inspectie van de Kaplan-Meier-curve dat de quetiapinegroep een meer geleidelijke afname in discontinuatie vertoonde in de eerste helft van de trialperiode.
Bovendien was er een significante verbetering in de klinisch beoordeelde depressie-ernst (MÅDRS) en de zelfgerapporteerde functionele beperking (WSAS) in de quetiapinegroep na 52 weken. Dit wijst op een klinisch relevant voordeel van quetiapine boven lithium voor de langdurige behandeling van therapieresistente depressie.
Discussie
De resultaten van de studie suggereren dat quetiapine klinisch effectiever is dan lithium als een eerste keuze augmentatieoptie voor het verminderen van symptomen van depressie in de langdurige behandeling van therapieresistente depressie, en waarschijnlijk ook kosteneffectiever is dan lithium. De studie benadrukt het belang van het overwegen van zowel klinische effectiviteit als kosteneffectiviteit bij het kiezen van augmentatiestrategieën voor TRD.
Referentie
Cleare, A., Kerr-Gaffney, J., Goldsmith, K., Zenasni, Z., Yaziji, N., Jin, H., Colasanti, A., Geddes, J. R., Kessler, D., McAllister-Williams, R. H., Young, A. H., Barrera, A., Marwood, L., Taylor, R. W., Tee, H., & the LQD Study Group. (2025). Clinical and cost-effectiveness of lithium versus quetiapine augmentation for treatment-resistant depression: A pragmatic, open-label, parallel-group, randomised controlled superiority trial in the UK. Lancet Psychiatry, 12(4), 276-288. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(25)00028-8 .
