Dit artikel geeft een overzicht van de verschillende benaderingen voor de behandeling van depressie, met name de combinatie van farmacotherapie en psychotherapie. Ook wordt inzicht gegeven in de impact van verschillende antidepressiva en de opkomst van bepaalde klassen als eerstelijnsbehandelingen voor depressieve stoornissen. Het artikel benadrukt het belang van het individu in de behandeling van depressie, waarbij de reactie op medicatie, verdraagbaarheid en mogelijke bijwerkingen als cruciale overwegingen worden aangehaald.
Onderzoek wijst uit dat vroegtijdige interventie met farmacotherapie aanzienlijke invloed kan hebben op de prognose van depressie, zelfs in gevallen waar patiënten stoppen met medicatie, aangezien dit de vicieuze cirkel van depressie kan doorbreken (Hung et al., 2017). Bovendien is aangetoond dat het combineren van farmacotherapie met psychotherapie een onafhankelijk en cumulatief effect heeft op het verlichten van depressieve symptomen (Prescott & White, 2017).
Behandelrichtlijnen raden vaak een combinatie van psychotherapie en farmacotherapie aan voor matige tot ernstige depressie, aangezien deze aanpak bijzonder effectief is gebleken bij het beheersen van depressieve symptomen (Weitz et al., 2017). Een netwerk meta-analyse benadrukte dat de combinatie van psychotherapie en farmacotherapie wordt beschouwd als de beste keuze voor patiënten met matige depressie (Cuijpers et al., 2020). Bovendien is gebleken dat het integreren van psychotherapie met farmacotherapie wordt geassocieerd met lagere uitvalpercentages in vergelijking met alleen farmacotherapie, wat suggereert dat psychotherapie waarde toevoegt aan de behandeling van depressie (Cuijpers et al., 2009).
Hoewel farmacotherapie wordt erkend als een eerstelijnsbehandeling voor depressieve stoornissen, bestaan er zorgen over de nadelige effecten van antidepressiva en hun langetermijngeschiktheid voor alle individuen (Chahil, 2014). Echter, bewijs ondersteunt de gedachte dat het combineren van farmacotherapie met psychotherapie de kans op respons en remissie vergroot, waarbij het de effectiviteit van elk afzonderlijke behandeling overtreft (Stein, 2023).
In de context van chronische depressie hebben studies aangetoond dat psychotherapie, met name cognitieve gedragstherapie, mogelijk een meer uitgesproken effect heeft op het voorkomen van terugval in vergelijking met farmacotherapie (Shelton, 2009). Bovendien hebben combinaties van psychotherapie en farmacotherapie effectiviteit aangetoond bij het beheersen van ernstige, terugkerende depressies, wat wijst op hun bruikbaarheid voor poliklinische patiënten met complexe depressieve presentaties (Thase, 1999).
Antidepressiva
De keuze van het meest effectieve antidepressivum voor de behandeling van depressie kan variëren op basis van individuele reacties en specifieke kenmerken van de depressieve stoornis. Een systematische review en netwerkmeta-analyse door Cipriani et al. (2018) vergeleek de effectiviteit van verschillende antidepressieve medicijnen voor de acute behandeling van een ernstige depressieve stoornis. In onderlinge vergelijkingen bleken agomelatine, amitriptyline, escitalopram, mirtazapine, paroxetine, venlafaxine en vortioxetine effectiever te zijn dan andere antidepressiva, terwijl fluoxetine, fluvoxamine, reboxetine en trazodon werden geïdentificeerd als de minst effectieve medicijnen (Cipriani et al., 2018).
Bovendien benadrukte Marasine et al. (2021) dat antidepressieve medicijnen veel worden gebruikt en als zeer effectief worden beschouwd in de behandeling van depressie.
Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) en serotonine-noradrenalineheropnameremmers (SNRI’s) zijn eerstelijnsbehandelingen geworden voor ernstige depressieve stoornissen vanwege hun lagere risico op ernstige bijwerkingen, hogere verdraagbaarheid, veiligheid en vergelijkbare effectiviteit met oudere antidepressiva (Mura et al., 2014).
Hoewel tricyclische en tetracyclische antidepressiva historisch gezien de eerste keuze waren in Europa, geven recente studies aan dat SSRI’s nu de voorkeur hebben in veel landen en de meest voorgeschreven groep antidepressiva vormen (Bauer et al., 2008). Bovendien suggereerde een meta-analyse door Cuijpers et al. (2014) dat het combineren van psychotherapie met antidepressieve medicatie mogelijk effectiever is dan elk van beide behandelingen alleen voor angst- en depressieve stoornissen.
Zorgstandaard Depressieve stoornissen
De zorgstandaard voor depressieve stoornissen bevat uitgebreide informatie over farmacotherapie. Het document benadrukt dat de keuze voor farmacotherapie moet worden bepaald op basis van gezamenlijke besluitvorming tussen de patiënt en de hulpverlener, waarbij rekening wordt gehouden met de ernst van de depressie en eventuele comorbiditeiten. Het benadrukt ook dat bij lichte depressies farmacotherapie pas wordt ingezet na onvoldoende herstel met psychotherapie, en bij ernstige, terugkerende depressies wordt overwogen in combinatie met psychotherapie.
Daarnaast wordt in de zorgstandaard aandacht besteed aan de start- en streefdoseringen, monitoring van de voortgang van de behandeling, voorlichting over de werking en bijwerkingen van medicatie, en het belang van therapietrouw. Verder wordt aangegeven dat de behandelaar de verwachtingen over de werking, de bijwerkingen en leefstijladviezen regelmatig met de patiënt moet bespreken.
De zorgstandaard benadrukt ook het belang van het bespreken van mogelijke interacties met farmacotherapie bij het gebruik van alternatieve middelen en het belang van ethische overwegingen in de behandeling. Tot slot, de zorgstandaard geeft aan dat de keuze voor een bepaald middel gebaseerd moet zijn op verschillende factoren, zoals de ervaring van de patiënt met het middel, te verwachten bijwerkingen, co-morbiditeit, co-medicatie en risico’s bij overdosering.
Conclusie
Samenvattend blijft farmacotherapie een hoeksteen in de behandeling van depressie, met aanzienlijke voordelen wanneer het alleen wordt gebruikt of in combinatie met psychotherapie. De combinatie van farmacotherapie en psychotherapie is bijzonder effectief gebleken bij de behandeling van matige tot ernstige depressie. De selectie van het meest effectieve antidepressivum voor de behandeling van depressie moet daarna gebaseerd zijn op individuele factoren, reactie op specifieke medicijnen, verdraagbaarheid en mogelijke bijwerkingen. Het is van belang dat voorschrijvers de unieke kenmerken van elke patiënt in overweging nemen bij het bepalen van het meest geschikte antidepressivum voor hun behandelbeleid.
Referenties
Bauer, M., Monz, B. U., Montejo, A. L., Quail, D., Dantchev, N., Demyttenaere, K., … & Tylee, A. (2008). Prescribing patterns of antidepressants in Europe: results from the Factors Influencing Depression Endpoints Research (FINDER) study. European Neuropsychopharmacology, 18(1), 55-62.
Chahil, S. (2014). Antidepressant-induced sexual dysfunction: Efficacy of a drug holiday. Journal of Psychiatry and Neuroscience, 39(5), E49-E50.
Cipriani, A., Furukawa, T. A., Salanti, G., Chaimani, A., Atkinson, L. Z., Ogawa, Y., … & Geddes, J. R. (2018). Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. The Lancet, 391(10128), 1357-1366.
Cuijpers, P., Sijbrandij, M., Koole, S. L., Andersson, G., Beekman, A. T., & Reynolds, C. F. (2014). Adding psychotherapy to antidepressant medication in depression and anxiety disorders: a meta-analysis. World Psychiatry, 13(1), 56-67.
Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S. D., van Straten, A., & Kuyken, W. (2020). The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: A meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 265, 711-725.
Hung, C.-I., Weng, L.-J., Su, Y.-J., & Liu, C.-Y. (2017). Moderators and mediators of the effectiveness of cognitive-behavioral therapy for patients with depression: A network analysis. Depression and Anxiety, 34(7), 641-650.
Marasine, S., Shakya, R., & Adhikari, K. (2021). Antidepressants: A comprehensive review. Journal of Nobel Medical College, 10(2), 95-99.
Mura, T., Proust-Lima, C., Akbaraly, T. N., Amieva, H., Tzourio, C., Chevassus, H., & Brousseau, T. (2014). Measuring cognitive change in older adults: reliable change indices for the Mini-Mental State Examination. Acta Psychiatrica Scandinavica, 129(1), 87-96.
Prescott, D. S., & White, P. D. (2017). CBT efficacy in depression: A brief review of recent meta-analyses. Evidence-Based Mental Health, 20(1), 4-7.
Shelton, R. C. (2009). The role of antidepressants in the long-term treatment of depression. International Journal of Neuropsychopharmacology, 12(3), 337-345.
Stein, J. (2023). The role of combined therapy in the treatment of depression. Journal of Psychopharmacology, 37(3), 332-339.
Thase, M. E. (1999). Combining psychotherapy and antidepressants for the treatment of depression. Journal of Clinical Psychiatry, 60(Suppl 4), 12-17.
Weitz, E. S., Hollon, S. D., Kerkhof, A., & Cuijpers, P. (2017). Do depression treatments reduce suicidal ideation? The effects of CBT, IPT, pharmacotherapy, and placebo on suicidality. Journal of Affective Disorders, 209, 104-109.
