In dit artikel worden enkele belangrijke basissleutelbegrippen en aanvullende concepten in de farmacokinetiek behandeld die belangrijk zijn om te begrijpen. Specifiek wordt gekeken naar de farmacokinetiek van psychotrope medicatie.
Farmacokinetiek
Farmacokinetiek is de studie van hoe het lichaam medicijnen verwerkt. Het houdt zich bezig met de opname, distributie, metabolisme en eliminatie van medicijnen in het lichaam, en hoe deze processen de concentratie en effectiviteit van het medicijn beïnvloeden.
Farmacokinetiek is een belangrijk studiegebied in de ontwikkeling van geneesmiddelen en de klinische praktijk. Het kan zorgverleners helpen om weloverwogen beslissingen te nemen over medicamenteuze therapie, de dosering en toediening te optimaliseren en het risico op bijwerkingen te minimaliseren.
Het is dan ook belangrijk voor het rationeel voorschrijven van medicijnen in de psychiatrie om de belangrijke aspecten van de farmacokinetiek te begrijpen, waaronder de absorptie, distributie, fase i en fase ii metabolisme en excretie, en de mogelijke impact van genetische polymorfismen op de metaboliserende enzymactiviteit van medicijnen.
Psychotrope medicijnen
Dit zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om mentale aandoeningen te behandelen, zoals depressie, angst, bipolaire stoornis en schizofrenie. Deze medicijnen hebben invloed op de neurotransmitters in de hersenen, zoals serotonine, dopamine en noradrenaline.
De farmacokinetiek van psychotrope medicijnen ziet er als volgt uit:
Absorptie
Psychotrope medicijnen worden meestal via de mond ingenomen, hoewel sommige via injectie of transdermale pleisters kunnen worden toegediend. De absorptie van het medicijn hangt af van de formulering, de dosering en de individuele stofwisseling. Sommige medicijnen, zoals lithium, worden snel opgenomen, terwijl andere, zoals selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s), enkele dagen nodig kunnen hebben om therapeutische niveaus in het bloed te bereiken.
Wanneer een psychotrope drug oraal wordt ingenomen, wordt het opgenomen in de bloedtoevoer die door de lever gaat. De lever metaboliseert een aanzienlijk deel van het medicijn voordat het andere plaatsen bereikt, vooral de hersenen.
Intramusculaire toediening van psychotrope medicijnen vermijdt first-pass-metabolisme en zorgt ervoor dat verbindingen sneller op hun beoogde doelwit (de hersenen) kunnen inwerken.
Distributie
Zodra het medicijn is opgenomen, komt het in de bloedbaan terecht en wordt het door het lichaam verspreid. De distributie van psychotrope medicijnen wordt beïnvloed door de lipofiliteit van het medicijn (affiniteit voor vet), eiwitbinding en permeabiliteit van de bloed-hersenbarrière. Sommige medicijnen, zoals benzodiazepinen, hebben een hoge affiniteit voor vet en worden snel door het lichaam verspreid, terwijl andere, zoals lithium, een lage affiniteit voor vet hebben en langzamer worden verspreid.
Er zijn twee verschillende distributiefasen: primair, verwijzend naar het initiële tijdsverloop van de beschikbaarheid van de stof, en secundair, verwijzend naar de herdistributiefase.
Metabolisme
De lever is de belangrijkste plaats van medicijnmetabolisme, waar enzymen het medicijn afbreken tot inactieve metabolieten die uit het lichaam kunnen worden uitgescheiden.
Sommige geneesmiddelen worden in fase I gemetaboliseerd tot andere bekende psychotrope middelen, terwijl andere actieve metabolieten hebben die bijdragen aan het therapeutische effect.
Psychotrope medicijnen worden gemetaboliseerd door een verscheidenheid aan enzymen, waaronder cytochroom P450-enzymen, die betrokken zijn bij het metabolisme van veel medicijnen. Genetische variaties in deze enzymen kunnen de snelheid van medicijnmetabolisme beïnvloeden en de werkzaamheid en toxiciteit van het medicijn beïnvloeden. Het begrijpen van dit systeem is dus essentieel voor veilig en rationeel voorschrijven. Het starten of stoppen van een medicijn dat door een bepaald enzym wordt gemetaboliseerd, kan gevolgen hebben voor de werkzaamheid, bijwerkingen en toxiciteit.
Veel antidepressiva, anxiolytica, hypnotica en antipsychotica zijn substraten van CYP2D6 en CYP3A4, terwijl andere CYP-enzymen psychotrope middelen metaboliseren, met name CYP1A2 (olanzapine, clozapine) en CYP2C19.
Paroxetine, fluoxetine, duloxetine, fluoxetine, fluvoxamine en andere selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) remmen de afbraak van gelijktijdig voorgeschreven geneesmiddelen, waardoor de plasmaspiegels van die geneesmiddelen toenemen en daarmee mogelijk het risico op QTc-verlenging en hartritmestoornissen toeneemt [zotpressInText item=”{9309347:HY8WB9HB}” format=”(%num%)” brackets=”yes”].
Wanneer verschillende geneesmiddelen die door hetzelfde enzym worden gemetaboliseerd samen worden voorgeschreven, kunnen de plasmaconcentraties van sommige geneesmiddelen verhoogd zijn.
Inductoren versnellen de enzymactiviteit en breken daardoor gelijktijdig voorgeschreven geneesmiddelen sneller af. Voorzichtigheid is geboden bij het starten van CYP3A4-inductoren bij patiënten die orale anticonceptiva gebruiken die CYP3A4-substraten zijn, evenals bij het stoppen met roken dat de plasmaspiegels van clozapine kan verlagen.
Genetische variaties in de status van metaboliseerder kunnen worden geïdentificeerd door bloedafname voor genotypering of door te reageren op een testgeneesmiddel zoals debrisoquine. Personen met een overvloedige beschikbaarheid van CYP2D6-enzymen kunnen aanzienlijk hogere doses substraatgeneesmiddelen nodig hebben om een ​​vergelijkbaar klinisch effect te produceren.
Uitscheiding
De nieren zijn de belangrijkste plaats van medicijnuitscheiding, hoewel sommige medicijnen ook via de ontlasting of via zweet kunnen worden uitgescheiden. De snelheid van medicijnuitscheiding hangt af van de halfwaardetijd van het medicijn, wat de tijd is die nodig is voor de helft van het medicijn om uit het lichaam te worden geëlimineerd. Sommige medicijnen, zoals benzodiazepinen, hebben een korte halfwaardetijd en worden snel uit het lichaam uitgescheiden, terwijl andere, zoals lithium, een lange halfwaardetijd hebben en langzamer worden uitgescheiden.
Steady state
De tijd die nodig is om de steady-state te bereiken, wordt bepaald door de halfwaardetijd van het geneesmiddel en het doseringsschema. Lorazepam heeft bijvoorbeeld 4 – 5 doses nodig om een ​​steady state te bereiken, terwijl diazepam er langer over doet vanwege de lange halfwaardetijd.
De meeste psychotrope middelen hebben een lineaire kinetiek, waarbij de steady-state plasmaconcentratie lineair kan worden voorspeld op basis van de dosis. Sommige geneesmiddelen hebben echter een niet-lineaire kinetiek, zoals fluoxetine en paroxetine, waarbij het belangrijkste metaboliserende enzym binnen het normale dosisbereik verzadigd raakt.
Interacties
Psychotrope medicijnen kunnen interageren met andere medicijnen, waaronder vrij verkrijgbare medicijnen en kruidensupplementen. Deze interacties kunnen de absorptie, distributie, metabolisme en uitscheiding van het medicijn beïnvloeden.
Farmacokinetiek kan worden gebruikt om de medicamenteuze therapie te optimaliseren door de dosering of het doseringsschema aan te passen op basis van de individuele kenmerken van een patiënt, zoals leeftijd, gewicht en nier- en leverfunctie. Het kan ook helpen bij het voorspellen van interacties tussen geneesmiddelen en mogelijke bijwerkingen.
Aanvullende concepten in de farmacokinetiek die belangrijk zijn om te begrijpen:
Farmacokinetische parameters
Dit zijn wiskundige metingen die het gedrag van een medicijn in het lichaam beschrijven. Enkele veel voorkomende parameters zijn de halfwaardetijd van het geneesmiddel (de tijd die nodig is om de helft van het geneesmiddel te elimineren), de klaring (de snelheid waarmee het geneesmiddel wordt geëlimineerd) en het distributievolume (een maatstaf voor hoe wijdverbreid het geneesmiddel wordt gedistribueerd) door het hele lichaam).
Biologische beschikbaarheid
Dit verwijst naar de fractie van het geneesmiddel die na toediening de systemische circulatie bereikt. Als een medicijn bijvoorbeeld oraal wordt toegediend, moet het door het maagdarmkanaal en de lever gaan voordat het in de bloedbaan terechtkomt. De biologische beschikbaarheid van een oraal toegediend geneesmiddel kan worden beïnvloed door factoren zoals absorptie, metabolisme en first-pass-effect (het metabolisme van een geneesmiddel door de lever voordat het de systemische circulatie bereikt).
Geneesmiddel-geneesmiddelinteracties
Wanneer twee of meer geneesmiddelen samen worden ingenomen, kunnen ze op verschillende manieren met elkaar interageren. Dit kan leiden tot veranderingen in de farmacokinetiek van een of beide geneesmiddelen, wat hun effectiviteit en/of toxiciteit kan beïnvloeden. Sommige soorten interacties tussen geneesmiddelen omvatten remming of inductie van het metabolisme van geneesmiddelen, concurrentie om eiwitbindingsplaatsen en wijziging van de gastro-intestinale pH.
Individuele variabiliteit
Er kan een aanzienlijke variabiliteit zijn in de farmacokinetiek van een geneesmiddel tussen individuen. Factoren die deze variabiliteit kunnen beïnvloeden, zijn onder meer genetica, leeftijd, geslacht, lichaamsgewicht, nier- en leverfunctie en andere medische aandoeningen.
Enkele recente wetenschappelijke inzichten op het gebied van farmacokinetiek:
Personalized medicine: Er is steeds meer aandacht voor het toepassen van gepersonaliseerde medicatie, waarbij rekening wordt gehouden met de individuele kenmerken van patiënten, zoals hun genetische aanleg en metabolisme. Dit kan leiden tot betere en veiligere behandelingen.
Nanotechnologie: Nanopartikels kunnen worden gebruikt om geneesmiddelen gericht af te leveren in het lichaam. Dit kan de efficiëntie van medicatie verbeteren en bijwerkingen verminderen.
In vitro en in silico methoden: In vitro en in silico methoden, waarbij experimenten plaatsvinden buiten het lichaam of door computersimulaties, kunnen worden gebruikt om farmacokinetische eigenschappen van medicatie te onderzoeken. Dit kan helpen bij het voorspellen van effectiviteit en veiligheid van geneesmiddelen.
Biomarkers: Biomarkers zijn biologische indicatoren die kunnen worden gebruikt om te voorspellen hoe een patiënt zal reageren op een bepaald geneesmiddel. Dit kan helpen bij het selecteren van de meest effectieve behandeling voor een individuele patiënt.
Nieuwe toedieningsvormen: Er worden steeds meer innovatieve toedieningsvormen ontwikkeld, zoals pleisters, implantaten en inhalatoren, die de farmacokinetiek van medicatie kunnen beïnvloeden en verbeteren.
Farmacogenetica: Farmacogenetica is de studie van hoe genetische variaties de respons op medicatie kunnen beïnvloeden. Dit kan helpen bij het begrijpen van individuele verschillen in de farmacokinetiek en bij het selecteren van de meest effectieve behandeling voor een patiënt.
[zotpressInTextBib style=”vancouver” sort=”ASC”]
