Posttraumatische stressstoornis (PTSS) en stoornissen in middelengebruik (SUD) komen vaak gezamenlijk voor. Onderzoek toont aan dat tot 60% van de mensen met PTSS ook lijdt aan een alcohol- of drugstoornis (Petrakis et al., 2011; Prior et al., 2017; Simpson et al., 2019). Deze comorbiditeit is geassocieerd met slechtere behandelresultaten en verhoogde risico’s op suïcide en fysieke gezondheidsproblemen (Vujanovic & Back, 2019).
Casus
Jan is een 35-jarige man die na een traumatische ervaring tijdens zijn militaire dienst worstelt met posttraumatische stressstoornis (PTSS) en een alcoholgebruikstoornis (AUD). Hij heeft symptomen van hyperarousal, nachtmerries en vermijdingsgedrag, en gebruikt alcohol als een manier om zijn angst en stress te verlichten. Onderzoek toont aan dat tot 60% van de mensen met PTSS ook lijdt aan een middelengebruikstoornis, wat de complexiteit van zijn situatie benadrukt.
Huidige behandelrichtlijnen
De huidige richtlijnen voor de behandeling van PTSS/SUD bevelen aan om individuele, traumagerichte psychotherapieën te combineren met gelijktijdige behandeling van SUD. Dit betekent dat patiënten met zowel PTSS als SUD niet hoeven te wachten op abstinentie voordat ze beginnen met traumagerichte therapie. Dit is een belangrijke verschuiving van de traditionele behandelmodellen, die vereisten dat patiënten eerst moesten stoppen met middelengebruik voordat ze PTSS-behandeling konden ontvangen (Hien et al., 2023).
Vervolg casus
Jan wordt behandeld met een geïntegreerde aanpak die zowel traumagerichte psychotherapie als behandeling voor zijn alcoholgebruik omvat. De huidige richtlijnen adviseren dat patiënten met zowel PTSS als een SUD niet hoeven te wachten op abstinentie voordat ze beginnen met traumagerichte therapieën. In Jan's geval wordt de COPE-methode toegepast, die Prolonged Exposure (PE) voor PTSS combineert met cognitieve gedragstherapie voor zijn alcoholgebruik.
Effectieve psychotherapieën
Traumagerichte therapieën, zoals Prolonged Exposure (PE) en Cognitive Processing Therapy (CPT), zijn de meest effectieve behandelingen voor patiënten met PTSS/SUD (Foa et al., 2019; Resick et al., 2017). De COPE-methode, die PE combineert met cognitieve gedragstherapie voor SUD, heeft de grootste bewijsbasis voor geïntegreerde traumagerichte behandelingen (Back et al., 2019). Onderzoek toont aan dat deze geïntegreerde benaderingen significante verbeteringen in zowel PTSS- als SUD-symptomen kunnen opleveren (Hien et al., 2024).
CPT, ofwel cognitieve verwerkingstherapie, is een specifieke vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT) die gericht is op het behandelen van PTSS. CPT helpt patiënten om onhelpzame gedachten en overtuigingen die voortkomen uit trauma te identificeren en te veranderen, en richt zich op thema’s zoals veiligheid, vertrouwen en controle.
Casus vervolg
Na enkele maanden van behandeling met COPE, merkt Jan significante verbeteringen in zijn symptomen. Hij ervaart minder nachtmerries en zijn alcoholconsumptie is verminderd. Onderzoeken hebben aangetoond dat deze geïntegreerde benadering leidt tot significante verminderingen van zowel PTSS- als SUD-symptomen. Jan's behandelteam observeert dat hij niet alleen zijn PTSS-symptomen beter kan beheersen, maar ook dat zijn algehele kwaliteit van leven verbetert.
Farmacotherapie
Hoewel er momenteel geen goedgekeurde medicijnen zijn voor de behandeling van PTSS/SUD, zijn er veelbelovende onderzoeken naar de combinatie van farmacotherapie voor SUD met traumagerichte psychotherapie (Hien et al., 2023). Bijvoorbeeld, het gebruik van naltrexon in combinatie met PE heeft geleid tot betere langetermijnresultaten voor alcoholgebruik bij patiënten met comorbide PTSS en alcoholafhankelijkheid (Foa et al., 2013).
Toekomstige richtingen
Er is behoefte aan verder onderzoek naar de neurobiologische mechanismen die ten grondslag liggen aan PTSS/SUD, evenals naar de ontwikkeling van nieuwe behandelingen, zoals interventies gericht op de cannabisgebruikstoornis, die sterk geassocieerd zijn met PTSS (Hasin et al., 2016; Hill et al., 2022). Innovaties zoals technologie-gebaseerde behandelingen en het gebruik van mobiele applicaties kunnen ook helpen om de toegankelijkheid en effectiviteit van behandelingen te verbeteren (Saraiya et al., 2022).
Conclusie
De behandeling van comorbide PTSS en SUD vereist een geïntegreerde aanpak die zowel traumagerichte psychotherapieën als farmacotherapieën omvat. Het is cruciaal dat zorgverleners deze richtlijnen volgen en de nieuwste onderzoeksbevindingen toepassen om de behandelresultaten voor deze complexe comorbiditeit te verbeteren. Verdere studies zijn nodig om de effectiviteit van nieuwe behandelingen en technologieën te evalueren, zodat we de zorg voor patiënten met PTSS en SUD kunnen optimaliseren.
Referenties
Back, S. E., Flanagan, J. C., Mintz, J., Brady, K. T., Jones, J., Jarnecke, A. M., Joseph, J. E., Shirley, D. W., Malcolm, R. J., Hamner, M., Litz, B. T., Niles, B. L., Young-McCaughan, S., Keane, T. M., & Peterson, A. L. (2023). A double-blind randomized controlled trial of doxazosin for co-occurring PTSD and alcohol use disorder in veterans. Journal of Clinical Psychiatry, 84(2), 21m14367. https://doi.org/10.4088/JCP.21m14367.
Back, S. E., Foa, E. B., Killeen, T. K., Mills, K., Teesson, M., Carroll, K., Cotton, B. D., & Brady, K. T. (2015). Concurrent treatment of PTSD and substance use disorders using prolonged exposure (COPE). Therapist manual. Oxford University Press.
Bryan, J. L., Hogan, J., Lindsay, J. A., & Ecker, A. H. (2021). Cannabis use disorder and post-traumatic stress disorder: The prevalence of comorbidity in veterans of recent conflicts. Journal of Substance Abuse Treatment, 122, Article 108254. https://doi.org/10.1016/j.jsat.2020.108254.
Coffey, S. F., Schumacher, J. A., Nosen, E., Littlefield, A. K., Henslee, A. M., Lappen, A., & Stasiewicz, P. R. (2016). Trauma-focused exposure therapy for chronic posttraumatic stress disorder in alcohol and drug dependent patients: A randomized controlled trial. Psychology of Addictive Behaviors, 30(7), 778–790. https://doi.org/10.1037/adb0000201.
Dutra, S. J., & Marx, B. P. (2019). Assessment of PTSD in the context of substance use disorders. In A. A. Vujanovic & S. E. Back (Eds.), Posttraumatic stress and substance use disorders: A comprehensive clinical handbook (Chapter 7). Routledge.
Foa, E. B., Yusko, D. A., McLean, C. P., Suvak, M. K., Bux, D. A., Jr., Oslin, D., O’Brien, C. P., Imms, P., Riggs, D. S., & Volpicelli, J. (2013). Concurrent naltrexone and prolonged exposure therapy for patients with comorbid alcohol dependence and PTSD: A randomized clinical trial. JAMA, 310(5), 488–495. https://doi.org/10.1001/jama.2013.8268.
Hien, D. A., López-Castro, T., Fitzpatrick, S., Ruglass, L. M., Fertuck, E. A., & Melara, R. (2021). A unifying translational framework to advance treatment research for comorbid PTSD and substance use disorders. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 127, 779–794. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.05.022.
Hien, D. A., Morgan-López, A. A., Saavedra, L. M., Ruglass, L. M., Ye, A., López-Castro, T., Fitzpatrick, S., Killeen, T. K., Norman, S. B., & Ebrahimi, C. T. (2023). Project Harmony: A meta-analysis with individual patient data on behavioral and pharmacologic trials for comorbid posttraumatic stress and alcohol or other drug use disorders. American Journal of Psychiatry, 180(2), 155–166. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.22010071.
Norman, S. B., Trim, R., Haller, M., Davis, B. C., Myers, U. S., Colvonen, P. J., Blanes, E., Lyons, R., Siegel, E. Y., Angkaw, A. C., Norman, G. J., & Mayes, T. (2019). Efficacy of integrated exposure therapy vs integrated coping skills therapy for comorbid posttraumatic stress disorder and alcohol use disorder: A randomized clinical trial. JAMA Psychiatry, 76(8), 791–799. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2019.0638.
Roberts, N. P., Roberts, P. A., Jones, N., & Bisson, J. I. (2015). Psychological interventions for post-traumatic stress disorder and comorbid substance use disorder: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 38, 25–38. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2015.02.007.
Vujanovic, A. A., & Back, S. E. (2019). Posttraumatic stress and substance use disorders: A comprehensive clinical handbook. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315442648.
