In een wereld waar sociale media een integraal onderdeel van het dagelijks leven zijn geworden, rijzen er vragen over de impact ervan op het welzijn van individuen. In een nieuwe studie zijn de effecten onderzocht van sociale media-abstinentie op affectief welzijn en levensvoldoening.
Leerdoelen
- Je begrijpt de impact van sociale media-abstinentie op welzijn en levensvoldoening.
- Je kunt de methodologische benadering van een systematische review en meta-analyse uitleggen.
- Je kunt de beperkingen en implicaties van onderzoek naar sociale media-abstinentie kritisch evalueren.
Introductie
De invloed van sociale media op het geestelijk welzijn van individuen, vooral onder jongeren, heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen. Sociale media kunnen zowel positieve als negatieve effecten hebben op het geestelijk welzijn. Positief is dat sociale media jongeren in staat stellen om in contact te blijven met vrienden en familie, wat een gevoel van verbinding en steun kan bieden (Vanwynsberghe et al., 2015). Dit kan bijdragen aan een verbeterd zelfbeeld en sociale identificatie, wat cruciaal is voor de ontwikkeling van adolescenten (Rosario et al., 2020). Daarentegen wijzen onderzoeken ook op de schadelijke gevolgen van sociale media, zoals een verhoogd risico op angst, depressie en een verstoord zelfbeeld door constante sociale vergelijking en cyberpesten (Vandenbossche et al., 2016).
De manier waarop jongeren sociale media gebruiken speelt een belangrijke rol in deze dynamiek. Een studie van Ma et al. (2023) toont aan dat jongeren die sociale media gebruiken om steun en interactie te zoeken, vaak een verhoogd welzijn ervaren in vergelijking met degenen die deze platforms voornamelijk gebruiken voor sociale vergelijking of het volgen van beroemdheden. Dit onderstreept het belang van de motivatie en sociale context bij het gebruik van sociale media.
Daarnaast is de impact van sociale media op het geestelijk welzijn sterk afhankelijk van de gebruikerservaringen. Blok et al. (2020) beschrijft hoe sociale interactie via digitale platforms ouderen kan helpen verbinding te voelen, wat cruciaal is voor hun geestelijk welzijn. Echter, sociale media kunnen ook stress en angst veroorzaken, vooral wanneer gebruikers zich onder druk gezet voelen om een perfect leven te tonen, wat kan leiden tot gevoelens van inadequaatheid (Vandenbossche et al., 2016; Ramos, 2024).
Een ander belangrijk aspect is het fenomeen van sociale isolatie. Sociale media kunnen een middel zijn voor verbinding, maar kunnen ook leiden tot een gevoel van eenzaamheid wanneer ze face-to-face interacties vervangen (Vandenbossche et al., 2016). Gedurende de COVID-19-pandemie werd een afname in eenzaamheid gerapporteerd onder jongeren die sociale media actief gebruikten om contact te houden met anderen, wat suggereert dat goed beheerd gebruik van sociale media beschermende effecten kan hebben op het geestelijk welzijn (Ausín et al., 2021).
Ten slotte is het essentieel om de rol van ouders en opvoeding in overweging te nemen. Vanwynsberghe et al. (2015) benadrukken het belang van ouderschapsstijlen op de sociale mediageletterdheid van adolescenten, wat hen kan helpen kritisch om te gaan met de inhoud die ze consumeren. Betrokken ouders kunnen hun kinderen beter voorbereiden op de mogelijke risico’s van sociale media, zoals cyberpesten en de druk om voortdurend te presteren aan valse standaarden.
Huidige studie
Het onderzoek van Lemahieu et al. (2025) richt zich op de effecten van sociale media-abstinentie op affectief welzijn en levensvoldoening.
Methode
De onderzoekers voerden een systematische review en meta-analyse uit van studies die de impact van sociale media-abstinentie onderzochten. Ze verzamelden gegevens uit verschillende databases, selecteerden studies die voldeden aan specifieke inclusiecriteria en voerden statistische analyses uit om de effecten op affectief welzijn en levensvoldoening te kwantificeren.
Resultaten
De resultaten van de meta-analyse toonden aan dat sociale media-abstinentie over het algemeen leidde tot verbeteringen in affectief welzijn en levensvoldoening. Deelnemers die zich onthielden van sociale media rapporteerden minder negatieve emoties en een hogere tevredenheid met hun leven. Deze effecten waren echter afhankelijk van verschillende factoren, zoals de duur van de abstinentie en de individuele verschillen tussen deelnemers.
Discussie
De bevindingen suggereren dat sociale media-abstinentie positieve effecten kan hebben op het welzijn, maar de variabiliteit in de resultaten benadrukt de complexiteit van het onderwerp. De onderzoekers bespreken de mogelijke mechanismen die deze effecten verklaren, zoals verminderde blootstelling aan negatieve sociale vergelijkingen en verbeterde tijdsbesteding. Ze roepen op tot verder onderzoek om deze bevindingen te bevestigen en de onderliggende oorzaken beter te begrijpen.
Peer-review
De studie van Lemahieu et al. biedt een goed gestructureerd en uitgebreid overzicht van de literatuur over sociale media-abstinentie. De methodologie is solide met een zorgvuldige selectie van studies en grondige statistische analyses. Echter, de studie kan profiteren van een meer gedetailleerde analyse van individuele verschillen en contextuele factoren die de resultaten beïnvloeden. Bovendien zou toekomstige onderzoek kunnen profiteren van longitudinale studies om de langdurige effecten van sociale media-abstinentie te onderzoeken.
Referenties
Lemahieu, L., Vander Zwalmen, Y., Mennes, M. et al. The effects of social media abstinence on affective well-being and life satisfaction: a systematic review and meta-analysis. Sci Rep 15, 7581 (2025). https://doi.org/10.1038/s41598-025-90984-3
Ausín, B., González‐Sanguino, C., Castellanos, M., & Muñoz, M. (2021). Estudio longitudinal de la percepción de soledad durante el confinamiento derivado de la covid-19 en una muestra de población española. Acción Psicológica, 18(1). https://doi.org/10.5944/ap.18.1.28845
Blok, M., Ingen, E., Boer, A., & Slootman, M. (2020). Ict as an instrument for social and emotional ageing. a qualitative study with older adults with cognitive impairments. Tijdschrift Voor Gerontologie en Geriatrie. https://doi.org/10.36613/tgg.1875-6832/2020.03.04
Ketelaar, P. and Balen, M. (2018). The smartphone as your follower: the role of smartphone literacy in the relation between privacy concerns, attitude and behaviour towards phone-embedded tracking. Computers in Human Behavior, 78, 174-182. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.09.034
Ma, C., Zainudin, S., Abas, W., & Feng, S. (2023). Investigating the role of user motivations and satisfaction on weibo continuance intention. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 13(10). https://doi.org/10.6007/ijarbss/v13-i10/18929
Ramos, A. (2024). Aplicación de la social media addiction scale student form a un grupo de estudiantes universitarios. Actas IDI-UNICyT, 58-62. https://doi.org/10.47300/actasidi-unicyt-2023-9
Rosario, M., Axpe, I., & Esnaola, I. (2020). Capacidad predictiva de la inteligencia emocional sobre el apoyo social percibido de adolescentes. Suma Psicológica, 27(1). https://doi.org/10.14349/sumapsi.2020.v27.n1.3
Vandenbossche, L., Keppens, G., Siongers, J., Spruyt, B., & Droogenbroeck, F. (2016). Je bent jong… en je verveelt je: een analyse van de oorzaken van verveling bij vlaamse jongeren en de invloed ervan op hun levenstevredenheid.
Sociologos, 37(2). https://doi.org/10.21825/sociologos.86911 Vanwynsberghe, H., Boudry, E., & Verdegem, P. (2015). De impact van ouderschapsstijlen op de ontwikkeling van sociale mediageletterdheid bij adolescenten. Tijdschrift Voor Communicatiewetenschappen, 43(1). https://doi.org/10.5117/2015.043.001.084
