De relatie tussen hormonen en symptomen van Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD) bij vrouwen is complex en veelzijdig, beïnvloed door verschillende hormonale veranderingen gedurende het leven van een vrouw. Onderzoek wijst uit dat hormonale schommelingen, met name die geassocieerd met de menstruatiecyclus, zwangerschap en menopauze, een aanzienlijke impact kunnen hebben op de ernst en manifestatie van ADHD-symptomen bij vrouwen.
Menstruatiecyclus
Hormonale veranderingen tijdens de menstruatiecyclus zijn met name relevant om de variabiliteit van ADHD-symptomen bij vrouwen te begrijpen. Studies hebben aangetoond dat de eerste twee weken van de menstruatiecyclus, gekenmerkt door stijgende oestrogeenspiegels, meestal correleren met een vermindering van ADHD-symptomen. Omgekeerd is de luteale fase, gekenmerkt door een afname van oestrogeen en een toename van progesteron, geassocieerd met verergerde symptomen, mogelijk vanwege de neurochemische effecten van deze hormonen op de hersenfunctie (Antoniou et al., 2021; Roberts et al., 2018). De wisselwerking tussen oestrogeen en progesteron is cruciaal; terwijl oestrogeen de dopaminerge activiteit lijkt te versterken, kan progesteron deze effecten tegengaan, wat leidt tot een toename van ADHD-symptomen in het laatste deel van de cyclus (Dorani et al., 2021).
Zwangerschap
Bovendien strekt de impact van hormonale schommelingen zich uit buiten de menstruatiecyclus. Zwangerschap introduceert aanzienlijke hormonale veranderingen die ook ADHD-symptomen kunnen beïnvloeden. Onderzoek wijst uit dat vrouwen met ADHD mogelijk verhoogde symptomen ervaren tijdens de zwangerschap, vooral als ze stoppen met medicatie vanwege zorgen over de gezondheid van de foetus (Baker et al., 2020; Srinivas et al., 2023). De stressoren geassocieerd met zwangerschap, gecombineerd met hormonale veranderingen, kunnen ADHD-symptomen verergeren, wat leidt tot meer uitdagingen in het dagelijks functioneren en de familiedynamiek (Baker et al., 2020). Daarnaast kunnen postpartum hormonale verschuivingen stemmingsstoornissen veroorzaken, wat het klinische beeld voor vrouwen met ADHD verder kan compliceren (Brzezińska et al., 2021).
Schildklier
De rol van schildklierhormonen in ADHD-symptomatologie verdient ook aandacht. Schildklierdisfunctie is in verband gebracht met ADHD-symptomen, en studies suggereren dat de schildklierhormoonspiegels van de moeder tijdens de zwangerschap het risico op ADHD bij nakomelingen kunnen beïnvloeden (Modesto et al., 2015; Engel et al., 2022). Bij vrouwen met ADHD kan dysregulatie van schildklierhormonen symptomen verergeren, wat het belang onderstreept van het monitoren van de schildklierfunctie in deze populatie (Albrecht et al., 2020). De relatie tussen schildklierhormonen en ADHD is bijzonder relevant gezien de neuroontwikkelingsimplicaties van schildklierhormonen op hersenrijping en neurotransmittersystemen (Modesto et al., 2015; Albrecht et al., 2020).
Menopauze
Naast de menstruatiecyclus en zwangerschap, vertegenwoordigt de menopauze een andere kritieke periode waarin hormonale veranderingen ADHD-symptomen bij vrouwen kunnen beïnvloeden. De daling van oestrogeenniveaus tijdens de menopauze is geassocieerd met cognitieve veranderingen en verhoogde stemmingsstoornissen, die ADHD-symptomen kunnen verergeren (Young et al., 2020; Fedele et al., 2010). De neuroprotectieve effecten van oestrogeen op cognitieve functie suggereren dat het verlies van dit hormoon kan leiden tot een heropleving van ADHD-gerelateerde moeilijkheden in aandacht en executieve functie (Young et al., 2020; Fedele et al., 2010).
Bovendien kan de psychosociale context waarin vrouwen met ADHD hun symptomen beheersen niet over het hoofd worden gezien. Vrouwen met ADHD staan vaak voor unieke uitdagingen met betrekking tot sociale verwachtingen, zelfbeeld en interpersoonlijke relaties, die kunnen worden beïnvloed door hormonale veranderingen (Nussbaum, 2011). De wisselwerking tussen hormonale schommelingen en psychosociale stressoren kan bijdragen aan de hogere prevalentie van stemmingsstoornissen onder vrouwen met ADHD, wat hun klinische presentatie verder kan compliceren (Brzezińska et al., 2021; Nussbaum, 2011).
Anticonceptiva
Onderzoek wijst ook uit dat ADHD-symptomen bij vrouwen kunnen worden beïnvloed door het gebruik van hormonale anticonceptiva. Sommige studies suggereren dat hormonale anticonceptiva ADHD-symptomen kunnen moduleren, met mogelijke variaties in effectiviteit gebaseerd op de timing van de menstruatiecyclus en het type anticonceptivum dat wordt gebruikt (Young et al., 2020; Skoglund et al., 2019). Dit benadrukt de noodzaak voor gepersonaliseerde behandelbenaderingen die rekening houden met de hormonale status bij het beheren van ADHD bij vrouwen.
Conclusie
Concluderend, de effecten van hormonen op ADHD-symptomen bij vrouwen zijn significant en veelzijdig, beïnvloed door menstruatiecycli, zwangerschap, menopauze en schildklierfunctie. De wisselwerking van deze hormonale veranderingen met psychosociale factoren creëert een complex landschap dat een genuanceerd begrip van ADHD bij vrouwen vereist. Toekomstig onderzoek moet deze dynamiek blijven verkennen, met de focus op de ontwikkeling van op maat gemaakte interventies die rekening houden met hormonale invloeden op ADHD-symptomatologie.
Referenties
Albrecht, D., Ittermann, T., Thamm, M., Grabe, H., Bahls, M., & Völzke, H. (2020). The association between thyroid function biomarkers and attention deficit hyperactivity disorder. Scientific Reports, 10(1). https://doi.org/10.1038/s41598-020-75228-w
Antoniou, E., Rigas, N., Orovou, E., Papatrechas, A., & Sarella, A. (2021). Adhd symptoms in females of childhood, adolescent, reproductive and menopause period. Materia Socio Medica, 33(2), 114. https://doi.org/10.5455/msm.2021.33.114-118
Baker, A., Wales, R., Noe, O., Gaccione, P., Freeman, M., & Cohen, L. (2020). The course of adhd during pregnancy. Journal of Attention Disorders, 26(2), 143-148. https://doi.org/10.1177/1087054720975864
Brzezińska, A., Borowiecka, M., Zając, M., Warchoł, K., & Wiktor, M. (2021). Adhd in women – a review. Journal of Education Health and Sport, 11(9), 491-496. https://doi.org/10.12775/jehs.2021.11.09.063
Dorani, F., Bijlenga, D., Beekman, A., Someren, E., & Kooij, J. (2021). Prevalence of hormone-related mood disorder symptoms in women with adhd. Journal of Psychiatric Research, 133, 10-15. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2020.12.005
Engel, S., Villanger, G., Herring, A., Nethery, R., Drover, S., Meltzer, H., … & Aase, H. (2022). Gestational thyroid hormone concentrations and risk of attention‐deficit hyperactivity disorder in the norwegian mother, father and child cohort study. Paediatric and Perinatal Epidemiology, 37(3), 218-228. https://doi.org/10.1111/ppe.12941
Fedele, D., Lefler, E., Hartung, C., & Canu, W. (2010). Sex differences in the manifestation of adhd in emerging adults. Journal of Attention Disorders, 16(2), 109-117. https://doi.org/10.1177/1087054710374596
Modesto, T., Tiemeier, H., Peeters, R., Jaddoe, V., Hofman, A., Verhulst, F., … & Ghassabian, A. (2015). Maternal mild thyroid hormone insufficiency in early pregnancy and attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms in children.
Jama Pediatrics, 169(9), 838. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2015.0498
Nussbaum, N. (2011). Adhd and female specific concerns. Journal of Attention Disorders, 16(2), 87-100. https://doi.org/10.1177/1087054711416909
Roberts, B., Eisenlohr‐Moul, T., & Martel, M. (2018). Reproductive steroids and adhd symptoms across the menstrual cycle. Psychoneuroendocrinology, 88, 105-114. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2017.11.015
Skoglund, C., Kallner, H., Skalkidou, A., Wikström, A., Lundin, C., Hesselman, S., … & Poromaa, I. (2019). Association of attention-deficit/hyperactivity disorder with teenage birth among women and girls in sweden. Jama Network Open, 2(10), e1912463. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2019.12463
Srinivas, C., Karlstad, Ø., Stigum, H., Furu, K., Cesta, C., Reutfors, J., … & M, J. (2023). Trajectories of adhd medication use before, during, and after pregnancy: a population‐based study from norway and sweden. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 32(10), 1152-1160. https://doi.org/10.1002/pds.5654
Young, S., Adamo, N., Ásgeirsdóttir, B., Branney, P., Beckett, M., Colley, W., … & Woodhouse, E. (2020). Females with adhd: an expert consensus statement taking a lifespan approach providing guidance for the identification and treatment of attention-deficit/ hyperactivity disorder in girls and women. BMC Psychiatry, 20(1). https://doi.org/10.1186/s12888-020-02707-9
