In de psychologie worden donkere persoonlijkheidstrekken vaak in verband gebracht met antisociaal gedrag en een gebrek aan empathie. Deze trekken omvatten narcisme, machiavellisme en psychopathische kenmerken, die samen de zogenaamde “donkere triade” vormen. Het begrijpen van de relatie tussen deze persoonlijkheidstrekken en empathie is cruciaal, aangezien empathie een sleutelrol speelt in het bevorderen van gezonde interpersoonlijke relaties en sociale harmonie. Dit artikel onderzoekt hoe donkere persoonlijkheidstrekken empathische processen beïnvloeden, met speciale aandacht voor de neurobiologische basis ervan, de rol van sociale media, en de potentie van interventies om empathie te vergroten. Daarnaast wordt het fascinerende concept van de “Dark Empath” geïntroduceerd, dat de complexe dynamiek tussen empathie en donkere trekken verder belicht.
Narcisme en empathie
Narcisme, een van de meest bestudeerde donkere persoonlijkheidstrekken, wordt gekarakteriseerd door een overmatige behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie. Onderzoek heeft aangetoond dat narcisten vaak moeite hebben met het ervaren van affectieve empathie, wat hen belemmert in hun vermogen om de emoties van anderen te begrijpen en te delen (Hepper et al., 2014; Rogoza et al., 2018; Simard et al., 2023). Dit gebrek aan empathie kan leiden tot interpersoonlijke conflicten en een verhoogde kans op antisociaal gedrag, aangezien narcisten vaak geneigd zijn om anderen te manipuleren voor hun eigen gewin (Heym et al., 2019; Baskin‐Sommers et al., 2014). De negatieve correlatie tussen narcisme en empathie is goed gedocumenteerd, waarbij studies aantonen dat hogere niveaus van narcisme samenhangen met lagere niveaus van empathie (Errasti et al., 2017; Simard et al., 2023).
Neurobiologische basis van empathie en narcisme
De neurobiologische basis van empathie en narcisme is ook een belangrijk onderzoeksgebied. Studies hebben aangetoond dat specifieke hersengebieden, zoals de anterior insula en de anterior cingulate cortex, betrokken zijn bij empathische processen (Zajkowski, 2013; Fan et al., 2010). Bij individuen met hoge narcistische trekken zijn er aanwijzingen voor een verminderde activatie van deze hersengebieden, wat kan bijdragen aan hun empathische tekortkomingen (Fan et al., 2010; Meffert et al., 2013). Dit suggereert dat de empathie-deficiënties bij narcisten niet alleen psychologisch, maar ook neurologisch kunnen zijn, wat de complexiteit van de relatie tussen deze persoonlijkheidstrekken en empathie benadrukt.
Dimensies van empathie
Daarnaast zijn er verschillende dimensies van empathie die in overweging moeten worden genomen. Affective empathie, die betrekking heeft op het vermogen om de emoties van anderen te voelen, en cognitieve empathie, die betrekking heeft op het begrijpen van de emoties van anderen, kunnen verschillend worden beïnvloed door narcistische trekken (Jonason & Krause, 2013; Jonason & Kroll, 2015). Onderzoek heeft aangetoond dat narcisten vaak een grotere tekortkoming vertonen in affectieve empathie dan in cognitieve empathie, wat kan leiden tot een oppervlakkige interactie met anderen (Ebrahimian et al., 2021; Eddy, 2021). Dit verschil in empathische processen kan verklaren waarom narcisten soms in staat zijn om de emoties van anderen intellectueel te begrijpen, maar niet in staat zijn om deze emoties op een dieper niveau te voelen.
Sociale media en empathie
De rol van sociale media in de relatie tussen narcisme en empathie is ook een belangrijk onderwerp van discussie. Studies hebben gesuggereerd dat het gebruik van sociale media kan bijdragen aan narcissistische gedragingen en tegelijkertijd de ontwikkeling van empathie kan belemmeren (Alloway et al., 2014; Fegan & Bland, 2021). De constante blootstelling aan een gefilterde en vaak oppervlakkige weergave van sociale interacties kan de empathische vaardigheden van individuen verminderen, vooral bij jongeren die al kwetsbaar zijn voor narcistische trekken (Errasti et al., 2017; Martingano et al., 2022). Dit benadrukt de noodzaak voor interventies die gericht zijn op het bevorderen van empathie, vooral in een tijdperk waarin sociale media een prominente rol spelen in ons dagelijks leven.
Interventies voor empathie
Interventies gericht op het vergroten van empathie bij mensen met hoge narcistische trekken zijn van cruciaal belang. Er zijn verschillende benaderingen ontwikkeld die zich richten op het verbeteren van empathische vaardigheden, zoals cognitieve gedragstherapie en empathiegerichte therapieën (Hepper et al., 2014; Lee & Kang, 2020). Deze interventies kunnen helpen om de empathische vaardigheden van narcisten te verbeteren, wat op zijn beurt kan bijdragen aan betere interpersoonlijke relaties en een vermindering van antisociaal gedrag. Het is echter belangrijk om te erkennen dat de effectiviteit van deze interventies kan variëren, afhankelijk van de individuele kenmerken van de persoon en de specifieke context waarin de interventie wordt toegepast (Hepper et al., 2014; Rogoza et al., 2018).
Andere donkere persoonlijkheidstrekken
Bovendien is het belangrijk om de rol van andere donkere persoonlijkheidstrekken, zoals machiavellisme en psychopatische kenmerken, in overweging te nemen bij het bestuderen van empathie. Onderzoek heeft aangetoond dat machiavellisme ook geassocieerd is met een gebrek aan empathie, hoewel de mechanismen achter deze relatie kunnen verschillen van die van narcisme (Blötner et al., 2021; Edit & Bereczkei, 2017). Psychopathie, die vaak wordt gekarakteriseerd door een nog ernstiger gebrek aan empathie en moreel besef, kan ook leiden tot een verhoogde kans op gewelddadig gedrag en andere antisociale uitingen (Meffert et al., 2013; Schade et al., 2021). Het begrijpen van de nuances tussen deze verschillende donkere persoonlijkheidstrekken en hun impact op empathie is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve behandelingsstrategieën.
Rol van gender
Het is ook van belang om de rol van gender in deze dynamiek te onderzoeken. Onderzoek heeft aangetoond dat er significante verschillen kunnen zijn in empathische vaardigheden tussen mannen en vrouwen, waarbij vrouwen doorgaans hogere niveaus van empathie rapporteren (Pierro et al., 2018; Torstveit et al., 2016). Dit kan implicaties hebben voor hoe narcisme en andere donkere persoonlijkheidstrekken zich manifesteren in verschillende geslachten en hoe empathie-interventies kunnen worden aangepast om effectiever te zijn voor verschillende doelgroepen.
Empathie ondanks donkere trekken
De studie van Heym et al. introduceert het concept van de “Dark Empath” (DE), een subgroep die zowel hoge niveaus van empathie als donkere persoonlijkheidstrekken vertoont. Dit suggereert dat empathie en donkere trekken niet altijd exclusief zijn en dat sommige individuen in staat zijn om empathie te ervaren ondanks hun donkere trekken. Deze Dark Empaths vertonen hogere extraversie en agreeableness dan de traditionele DT, hoewel ze nog steeds lagere niveaus van agreeableness hebben dan mensen zonder donkere trekken.
Hoewel empathie traditioneel wordt gezien als een buffer tegen agressie, vertonen Dark Empaths nog steeds hogere niveaus van indirecte agressie, zoals schuldinductie en kwaadaardige humor, vergeleken met mensen zonder donkere trekken. Dit wijst erop dat de aanwezigheid van empathie niet volledig beschermt tegen de negatieve aspecten van donkere trekken.
De studie benadrukt ook dat de aanwezigheid van empathie in de Dark Empath niet leidt tot een verhoogd risico op kwetsbaarheid, zoals depressie of angst, in vergelijking met de traditionele DT. Dit suggereert dat hoewel Dark Empaths enige bescherming genieten tegen de negatieve gevolgen van donkere trekken, ze nog steeds een zekere mate van antagonisme behouden.
Conclusie
Hoewel de traditionele opvatting is dat donkere persoonlijkheidstrekken en empathie elkaar uitsluiten, toont het concept van de Dark Empath aan dat deze eigenschappen soms kunnen samengaan, wat leidt tot een complexere dynamiek tussen empathie en donkere trekken. Verdere studies zijn nodig om deze relaties beter te begrijpen en effectieve interventies te ontwikkelen.
Referenties
Alloway, T., Runac, R., Quershi, M., & Kemp, G. (2014). Is facebook linked to selfishness? investigating the relationships among social media use, empathy, and narcissism. Social Networking, 03(03), 150-158. https://doi.org/10.4236/sn.2014.33020
Baskin‐Sommers, A., Krusemark, E., & Ronningstam, E. (2014). Empathy in narcissistic personality disorder: from clinical and empirical perspectives.. Personality Disorders Theory Research and Treatment, 5(3), 323-333. https://doi.org/10.1037/per0000061
Blötner, C., Steinmayr, R., & Bergold, S. (2021). Malicious mind readers? a meta-analysis on machiavellianism and cognitive and affective empathy. Personality and Individual Differences, 181, 111023. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111023
Ebrahimian, S., Mattan, B., & Rezaei, M. (2021). Level-1 visual perspective taking performance in people with high narcissistic traits.. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-882601/v1
Eddy, C. (2021). Self-serving social strategies: a systematic review of social cognition in narcissism. Current Psychology. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01661-3
Edit, S. and Bereczkei, T. (2017). Different paths to different strategies? unique associations among facets of the dark triad, empathy, and trait emotional intelligence. Advances in Cognitive Psychology, 13(4), 306-313. https://doi.org/10.5709/acp-0230-7
Errasti, J., Amigo, I., & Villadangos, M. (2017). Emotional uses of facebook and twitter: its relation with empathy, narcissism, and self-esteem in adolescence. Psychological Reports, 120(6), 997-1018. https://doi.org/10.1177/0033294117713496
Fan, Y., Wonneberger, C., Enzi, B., Greck, M., Ulrich, C., Tempelmann, C., … & Northoff, G. (2010). The narcissistic self and its psychological and neural correlates: an exploratory fmri study. Psychological Medicine, 41(8), 1641-1650. https://doi.org/10.1017/s003329171000228x
Fegan, R. and Bland, A. (2021). Social media use and vulnerable narcissism: the differential roles of oversensitivity and egocentricity. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(17), 9172. https://doi.org/10.3390/ijerph18179172
Hepper, E., Hart, C., Meek, R., Cisek, S., & Sedikides, C. (2014). Narcissism and empathy in young offenders and non–offenders. European Journal of Personality, 28(2), 201-210. https://doi.org/10.1002/per.1939
Heym, N., Firth, J., Kibowski, F., Sumich, A., Egan, V., & Bloxsom, C. (2019). Empathy at the heart of darkness: empathy deficits that bind the dark triad and those that mediate indirect relational aggression. Frontiers in Psychiatry, 10. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00095
Jonason, P. and Krause, L. (2013). The emotional deficits associated with the dark triad traits: cognitive empathy, affective empathy, and alexithymia. Personality and Individual Differences, 55(5), 532-537. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.04.027
Jonason, P. and Kroll, C. (2015). A multidimensional view of the relationship between empathy and the dark triad. Journal of Individual Differences, 36(3), 150-156. https://doi.org/10.1027/1614-0001/a000166
Lee, E. and Kang, H. (2020). Narcissism and perspective taking: the mediating effect of need for control. Social Behavior and Personality an International Journal, 48(7), 1-7. https://doi.org/10.2224/sbp.9333
Martingano, A., Konrath, S., Zarins, S., & Okaomee, A. (2022). Empathy, narcissism, alexithymia, and social media use.. Psychology of Popular Media, 11(4), 413-422. https://doi.org/10.1037/ppm0000419
Meffert, H., Gazzola, V., Boer, J., Bartels, A., & Keysers, C. (2013). Reduced spontaneous but relatively normal deliberate vicarious representations in psychopathy. Brain, 136(8), 2550-2562. https://doi.org/10.1093/brain/awt190
Pierro, R., Sarno, M., Preti, E., Mattei, V., & Madeddu, F. (2018). The role of identity instability in the relationship between narcissism and emotional empathy.. Psychoanalytic Psychology, 35(2), 237-243. https://doi.org/10.1037/pap0000159
Rogoza, R., Żemojtel‐Piotrowska, M., Kwiatkowska, M., & Kwiatkowska, K. (2018). The bright, the dark, and the blue face of narcissism: the spectrum of narcissism in its relations to the metatraits of personality, self-esteem, and the nomological network of shyness, loneliness, and empathy. Frontiers in Psychology, 9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00343
Schade, E., Voracek, M., & Tran, U. (2021). The nexus of the dark triad personality traits with cyberbullying, empathy, and emotional intelligence: a structural-equation modeling approach. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.659282
Simard, P., Simard, V., Laverdière, O., & Descôteaux, J. (2023). The relationship between narcissism and empathy: a meta-analytic review. Journal of Research in Personality, 102, 104329. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2022.104329
Torstveit, L., Sütterlin, S., & Lugo, R. (2016). Empathy, guilt proneness, and gender: relative contributions to prosocial behaviour. Europe’s Journal of Psychology, 12(2), 260-270. https://doi.org/10.5964/ejop.v12i2.1097
Zajkowski, W. (2013). A neural model of mechanisms of empathy deficits in narcissism. Medical Science Monitor, 19, 934-941. https://doi.org/10.12659/msm.889593
