In dit artikel bespreken we de relatie tussen depressie en geheugen. Er wordt ingegaan op de invloed van stress, de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA) as, ruminatie, en de manier van informatieverwerking op het geheugen. Daarnaast worden de effecten van chronische stress en traumatische gebeurtenissen op het geheugen besproken, evenals de verschillen in impact tussen leeftijdsgroepen.
Aanleiding
In een nieuwe studie (Yin et.al, 2024) is de wederzijdse associatie onderzocht tussen depressieve symptomen en cognitieve functies bij volwassenen van 50 jaar en ouder in Engeland over een periode van 16 jaar. De onderzoekers analyseerden data van 8268 deelnemers uit de English Longitudinal Study of Aging (ELSA) en vonden dat hogere niveaus van depressieve symptomen aan het begin van de studie en een versneld veranderen van deze symptomen in de loop van de tijd geassocieerd waren met een snellere achteruitgang van het geheugen. Omgekeerd bleek een snellere verandering in geheugen ook geassocieerd met een versnelling van depressieve symptomen. Deze resultaten suggereren dat depressieve symptomen geassocieerd zijn met cognitieve prestaties en dat er een intrinsieke associatie bestaat tussen psychologische stemming en geheugenprestaties.
De bevindingen van de huidige studie impliceren dat individuen met depressieve symptomen ook geëvalueerd moeten worden op mogelijke geheugenproblemen en dat een integrale aanpak van behandeling, inclusief psychotherapie of farmacotherapie voor depressie en cognitieve interventies voor geheugenproblemen, overwogen kan worden om de afname in mentale functies en psychologisch welzijn bij oudere volwassenen te verminderen.
Invloed van Depressie op Geheugenfuncties
Depressie is een complexe psychische aandoening die invloed kan hebben op cognitieve functies, waaronder het geheugen. Onderzoek heeft aangetoond dat personen met depressie vaak geheugenproblemen ervaren (Colby & Gotlib, 1988). Deze problemen kunnen zich op verschillende manieren uiten, zoals een verminderde functie in het ophalen van herinneringen, coderen en vasthouden (Li et al., 2016). Daarnaast kunnen personen met depressie een negativiteitsbias in het geheugen vertonen, waarbij negatieve gebeurtenissen gemakkelijker worden onthouden in vergelijking met positieve of neutrale gebeurtenissen (Phillips, 2023). Deze negativiteitsbias kan bijdragen aan de algemene geheugenachteruitgang die wordt waargenomen bij personen met depressie.
Factoren die de Relatie tussen Depressie en Geheugen Beïnvloeden
De relatie tussen depressie en geheugen wordt beïnvloed door verschillende factoren. Bijvoorbeeld, stress en hyperactiviteit van de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA) as, die vaak geassocieerd wordt met depressie, kunnen samenwerken met serotonine transporterpolymorfismen om het geheugen en de hippocampusgrootte bij ouderen te beïnvloeden (O’Hara et al., 2007). Bovendien zijn ruminatie en overmatig algemene autobiografische herinneringen geïdentificeerd als cognitieve kwetsbaarheden die depressieve symptomen kunnen verergeren, met name na stressvolle levensgebeurtenissen (Hamlat et al., 2014). Meisjes met meer overmatig algemene autobiografische herinneringen en hogere niveaus van ruminatie zijn bijzonder kwetsbaar voor een toename van depressieve symptomen (Hamlat et al., 2014).
Invloed van Verwerkingsmodus op Geheugen bij Depressie
De manier waarop informatie wordt verwerkt kan ook invloed hebben op het geheugen bij personen met depressie. Stemmingsherstel en verwerkingsmodus zijn bestudeerd bij depressieve personen, waarbij de manier van verwerken van positieve herinneringen, ofwel abstract of concreet, de stemmingstoestand en cognitieve processen kan beïnvloeden (Werner‐Seidler & Moulds, 2012). Depressieve personen kunnen moeite hebben met het ophalen van positieve herinneringen en zich erop concentreren, vooral wanneer ze een abstracte verwerkingsmodus aannemen (Werner‐Seidler & Moulds, 2012).
Geheugenklachten en -Prestaties Gerelateerd aan Depressieve Symptomen
Bovendien hebben studies aangetoond dat depressieve symptomen in een gezonde populatie gerelateerd zijn aan subjectieve geheugenklachten en geheugenprestaties in negatieve contexten (Schweizer et al., 2017). Zelfs bij personen zonder een voorgeschiedenis van depressie zijn bepaalde genetische factoren, zoals het aanwezig zijn van specifieke allelen, geassocieerd met geheugenspecificiteit en autobiografische geheugenfuncties in depressieve stoornissen (Talarowska et al., 2015).
Rol van Omgevingsfactoren en Trauma op Geheugen en Depressie
Omgevingsinvloeden, zoals chronische stress, kunnen ook bijdragen aan geheugenachteruitgang bij depressie. Chronische onvoorspelbare milde stress-geïnduceerde depressie heeft invloed op ruimtelijke, herkennings- en referentiegeheugentaakjes bij muizen, wat de gedrags- en histologische veranderingen benadrukt die geassocieerd zijn met depressie-geïnduceerde cognitieve achteruitgang (Alqurashi et al., 2022). Traumatische gebeurtenissen, zoals blootstelling aan trauma in de kindertijd, kunnen ook het geheugenherroep in de late adolescentie beïnvloeden, wat leidt tot een overmatig algemene herroep uit het autobiografische geheugen (Brennen et al., 2010).
Leeftijdsspecifieke Impact van Depressie op Cognitieve Functies
De impact van depressie op geheugen kan verschillen tussen verschillende leeftijdsgroepen. Terwijl apathie en depressie geassocieerd zijn met slechtere cognitie bij gezonde ouderen (Fishman & Ashbaugh, 2022), hebben studies aangetoond dat episodisch geheugenprestaties kwetsbaarder kunnen zijn voor depressieve gevoelens in het oudere volwassen leven (Evans et al., 2018). De interactie tussen angst en depressieve symptomen kan ook unieke effecten hebben op cognitieve en hersenfuncties bij jonge en oudere volwassenen, met geobserveerde tekortkomingen in aandacht, werkgeheugen, episodisch geheugen en executieve functies (Dotson et al., 2014).
Conclusie
De wederkerige band tussen depressie en verslechterende cognitieve functies, zoals beschreven in dit artikel en specifiek de recente longitudinale studie bij volwassenen van 50 jaar en ouder in Engeland, onderstreept de complexe en wederzijds beïnvloedende aard van deze aandoeningen. Het is cruciaal dat gezondheidsprofessionals zich bewust zijn van de mogelijke cognitieve achteruitgang bij patiënten met depressie en vice versa, wat pleit voor een nauwgezette monitoring en vroegtijdige interventies.
Referenties
Alqurashi, G., Hindi, E., Zayed, M., El-Aziz, G., Alturkistani, H., Ibrahim, R., … & Alghamdi, B. (2022). The impact of chronic unpredictable mild stress-induced depression on spatial, recognition and reference memory tasks in mice: behavioral and histological study. Behavioral Sciences, 12(6), 166. https://doi.org/10.3390/bs12060166
Brennen, T., Hasanović, M., Zotović, M., Blix, I., Skar, A., Prelić, N., … & Gavrilov‐Jerković, V. (2010). Trauma exposure in childhood impairs the ability to recall specific autobiographical memories in late adolescence. Journal of Traumatic Stress, 23(2), 240-247. https://doi.org/10.1002/jts.20513
Colby, C. and Gotlib, I. (1988). Memory deficits in depression. Cognitive Therapy and Research, 12(6), 611-627. https://doi.org/10.1007/bf01205013
Dotson, V., Szymkowicz, S., Kirton, J., McLaren, M., Green, M., & Rohani, J. (2014). Unique and interactive effect of anxiety and depressive symptoms on cognitive and brain function in young and older adults. Journal of Depression & Anxiety, S1(01). https://doi.org/10.4172/2167-1044.s1-003
Evans, J., Charness, N., Dijkstra, K., Fitzgibbons, J., & Yoon, J. (2018). Is episodic memory performance more vulnerable to depressive affect in older adulthood?. Aging Neuropsychology and Cognition, 26(2), 244-263. https://doi.org/10.1080/13825585.2018.1424314
Fishman, K. and Ashbaugh, A. (2022). Mind the age gap: a comprehensive examination of apathy, depression, and cognition in young adults.. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue Canadienne Des Sciences Du Comportement, 54(1), 40-51. https://doi.org/10.1037/cbs0000198
Hamlat, E., Connolly, S., Hamilton, J., Stange, J., Abramson, L., & Alloy, L. (2014). Rumination and overgeneral autobiographical memory in adolescents: an integration of cognitive vulnerabilities to depression. Journal of Youth and Adolescence, 44(4), 806-818. https://doi.org/10.1007/s10964-014-0090-2
Li, M., Zhong, N., Lu, S., Wang, G., Feng, L., & Hu, B. (2016). Cognitive behavioral performance of untreated depressed patients with mild depressive symptoms. Plos One, 11(1), e0146356. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0146356
O’Hara, R., Schröder, C., Mahadevan, R., Schatzberg, A., Lindley, S., Fox, S., … & Hallmayer, J. (2007). Serotonin transporter polymorphism, memory and hippocampal volume in the elderly: association and interaction with cortisol. Molecular Psychiatry, 12(6), 544-555. https://doi.org/10.1038/sj.mp.4001978
Phillips, T. (2023). Perceived antidepressant efficacy associated with reduced negative and enhanced neutral mnemonic discrimination. Frontiers in Human Neuroscience, 17. https://doi.org/10.3389/fnhum.2023.1225836
Schweizer, S., Kievit, R., Emery, T., & Henson, R. (2017). Symptoms of depression in a large healthy population cohort are related to subjective memory complaints and memory performance in negative contexts. Psychological Medicine, 48(1), 104-114. https://doi.org/10.1017/s0033291717001519
Talarowska, M., Berk, M., Maes, M., & Gałecki, P. (2015). Autobiographical memory dysfunctions in depressive disorders. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 70(2), 100-108. https://doi.org/10.1111/pcn.12370
Werner‐Seidler, A. and Moulds, M. (2012). Mood repair and processing mode in depression.. Emotion, 12(3), 470-478. https://doi.org/10.1037/a0025984
Yin J, John A, Cadar D. Bidirectional Associations of Depressive Symptoms and Cognitive Function Over Time. JAMA Netw Open. 2024;7(6):e2416305. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.16305
