In recent onderzoek zijn de effecten onderzocht van licht op de stofwisseling van zoogdieren, los van de circadiane ritmes (dag-nachtritme). De resultaten van het onderzoek, gepubliceerd in Nature Metabolism, laten zien hoe zowel het onthouden van als blootstelling aan licht de metabolische activiteiten zoals warmteproductie en glucosehuishouding kan beïnvloeden, en dit via mechanismen die niet door de biologische klok worden geregeld.

Lichtwaarneming en Metabole Regulatie

Zoogdieren gebruiken voornamelijk hun ogen, die staafjes en kegeltjes bevatten, om licht waar te nemen. Echter, de ontdekking dat dieren zonder functionele opsines toch licht kunnen waarnemen heeft geleid tot de ontdekking van speciale cellen in het netvlies, genaamd intrinsiek fotosensitieve retinale ganglioncellen (ipRGCs). Deze cellen gebruiken een basissensor genaamd melanopsine om verschillende biologische functies uit te voeren, onafhankelijk van het zicht.

Impact van Licht buiten Circadiane Ritmes

ipRGCs zijn belangrijk voor functies die niets met het dag-nachtritme te maken hebben, zoals stemmingregulatie en de pupillenreflex. Ze sturen ook signalen over licht naar delen van de hersenen die een rol spelen in de ontwikkeling van de hersenen en metabolische processen zoals glucosehuishouding.

Licht tijdens de nacht en Metabolisme

Kunstlicht tijdens de nacht verstoort verschillende lichaamsprocessen, waaronder de stofwisseling, temperatuurregulatie en slaap. Deze verstoringen worden voornamelijk beïnvloed door ipRGCs en kunnen leiden tot problemen zoals diabetes door een verstoorde glucosetolerantie en warmteproductie.

Alternatieve Lichtwaarnemingspaden

Naast ipRGCs kunnen andere types opsines in weefsels zoals de huid en vetweefsel ook licht detecteren. Zo reageert neuropsine in een gebied in de hypothalamus op licht met een korte golflengte en reguleert het de warmteproductie. Dit suggereert mogelijke toepassingen van lichttherapie bij de behandeling van metabole stoornissen.

Relevantie voor de ggz

Dit onderzoek is op verschillende manieren relevant voor de geestelijke gezondheidszorg (ggz).

Licht en stemming

Zoals in het onderzoek aangegeven, hebben de intrinsiek fotosensitieve retinale ganglioncellen (ipRGCs) naast hun rol in het reguleren van de circadiane ritmen ook invloed op stemming en emotioneel welzijn. Er is al lang bekend dat lichttherapie effectief is bij de behandeling van seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD) en andere vormen van depressie. Dit onderzoek bevestigt en verdiept het begrip van hoe licht direct beïnvloedend kan werken op de hersenen, wat mogelijkheden biedt voor nieuwe of verbeterde therapieën voor een breder scala aan stemming-gerelateerde stoornissen.

Slaap en geestelijke gezondheid

Een verstoorde slaap is een veelvoorkomend kenmerk van vele psychische aandoeningen, waaronder depressie, bipolaire stoornis en angststoornissen. Door te begrijpen hoe licht (vooral kunstlicht ’s nachts) de slaap-waakcyclus beïnvloedt, kunnen behandelingen worden verbeterd die gericht zijn op het herstellen van een gezond slaappatroon, wat op zijn beurt de algemene geestelijke gezondheid beïnvloedt.

Chronotherapie

Dit is een behandelmethode die tijdstippen van behandelingen afstemt op de circadiane ritmen van de patiënt. Kennis over de niet-circadiane effecten van licht kan helpen bij het optimaliseren van lichttherapie, die gebruikt kan worden om de interne klok van een patiënt te resetten of te synchroniseren, wat bijzonder nuttig kan zijn bij de behandeling van circadiane ritmestoornissen.

Nieuwe behandelmogelijkheden

Het inzicht dat licht ook metabolische functies kan reguleren en dat deze functies weer invloed kunnen hebben op de hersenen biedt nieuwe perspectieven voor de behandeling van psychische stoornissen. Metabole ontregelingen worden vaak waargenomen bij psychische stoornissen, en lichttherapie of andere op licht gebaseerde interventies kunnen een nieuwe manier bieden om deze aspecten van de geestelijke gezondheid aan te pakken.

Preventie en leefstijlinterventies

Gegevens uit dit onderzoek kunnen worden gebruikt om aanbevelingen te doen voor de blootstelling aan licht als onderdeel van een gezonde levensstijl, wat kan bijdragen aan zowel de preventie als de behandeling van psychische aandoeningen.

Referentie

Rao, F., & Xue, T. (2024). Circadian-independent light regulation of mammalian metabolism. Nature Metabolism. DOI: 10.1038/s42255024010516, https://www.nature.com/articles/s42255-024-01051-6