Cannabisverslaving bij jongeren is een groeiend probleem waarvoor traditionele behandelmethoden zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) vaak onvoldoende effectief zijn. Een nieuwe benadering, contingentiemanagement (CM), biedt mogelijk een veelbelovende oplossing. De RECAB-studie, onder leiding van Eva Garssen van het Parnassia Addiction Research Centre (PARC), onderzoekt de effectiviteit van CM voor jongeren met een cannabisverslaving. In dit artikel kijken we naar de effectiviteit van contingentiemanagement in het algemeen en bespreken we de RECAB-studie.
Contingentiemanagement
Contingentiemanagement (CM) is een op bewijs gebaseerde gedragsinterventie die aanzienlijke tractie heeft gekregen in de behandeling van stoornissen in het gebruik van middelen. Deze benadering is gebaseerd op de principes van operante conditionering, waarbij positieve versterking wordt geboden afhankelijk van het vertonen van gewenste gedragingen, zoals onthouding van drugs. De effectiviteit van CM is goed gedocumenteerd in verschillende studies, wat wijst op de bruikbaarheid ervan om de behandelingsretentie te verbeteren en onthouding te bevorderen bij personen met stoornissen in het gebruik van middelen (Benishek et al., 2014; Petry et al., 2017; Petry et al., 2014).
Het fundamentele uitgangspunt van CM is het benutten van de motiverende aspecten van versterking om gedragsverandering aan te moedigen. Door tastbare beloningen aan te bieden, zoals vouchers of monetaire prikkels, verhoogt CM effectief de kans dat patiënten positieve gedragingen vertonen, zoals het bijwonen van behandelingssessies of het inleveren van urinemonsters die vrij zijn van drugs (Dorey et al., 2022; Petry et al., 2011). Deze strategie bevordert niet alleen de naleving van behandelprotocollen, maar verhoogt ook de algehele effectiviteit van therapeutische interventies (Petry et al., 2014). Een meta-analyse benadrukte bijvoorbeeld dat CM de onthoudingspercentages van drugs aanzienlijk verbetert in vergelijking met standaardbehandelingsmodaliteiten, wat de robuuste empirische ondersteuning ervan onderstreept (Benishek et al., 2014; Villa et al., 2015).
Bovendien heeft CM bewezen veelzijdig te zijn in het aanpakken van verschillende problemen met betrekking tot middelengebruik, waaronder alcohol, cocaïne en opioïdeafhankelijkheid. Studies hebben aangetoond dat het integreren van CM in behandelingsregimes voor cocaïneafhankelijkheid leidt tot hogere retentiepercentages en verbeterde onthoudingsresultaten in vergelijking met traditionele benaderingen (García-Fernández et al., 2011; García-Fernández et al., 2011). Op dezelfde manier is CM effectief toegepast in de context van opioïdeverslaving, waar het de behandelingsresultaten onder opioïde-onderhouden patiënten heeft verbeterd (Ainscough et al., 2017). De aanpasbaarheid van CM aan verschillende stoffen en behandelingscontexten getuigt van de fundamentele principes en effectiviteit ervan.
Onderzoek heeft ook aangetoond dat CM effectief kan worden geleverd via innovatieve platforms, zoals smartphone-applicaties, die de toegankelijkheid en betrokkenheid onder patiënten kunnen verbeteren (DeFulio et al., 2021; Dallery et al., 2020). Deze technologische vooruitgang vertegenwoordigt een veelbelovende weg voor de toekomst van CM, waardoor real-time monitoring en versterking van gewenste gedragingen mogelijk wordt. De integratie van technologie in CM-interventies kan de deelname en naleving van patiënten potentieel verhogen, waardoor de behandelingsresultaten verbeteren.
Het aanpassen van CM aan de specifieke behoeften en voorkeuren van diverse populaties kan de acceptatie en effectiviteit ervan verbeteren (Burduli et al., 2018; Bride et al., 2010).
Samenvattend, contingentiemanagement onderscheidt zich als een zeer effectieve interventie voor stoornissen in het gebruik van middelen, ondersteund door een robuuste hoeveelheid empirisch bewijs. De principes van operante conditionering, gecombineerd met de flexibiliteit om zich aan te passen aan verschillende contexten en populaties, maken het tot een waardevol instrument in het arsenaal van verslavingsbehandelingsstrategieën.
In de RECAB-studie krijgen jongeren tussen de 16 en 22 jaar beloningen in de vorm van cadeaubonnen als zij volgens urinetests niet hebben geblowd.
De RECAB-studie
De RECAB-studie, gestart in december 2022, is het eerste grote onderzoek in Nederland naar CM voor jongeren met een cannabisverslaving. Deelnemers worden willekeurig ingedeeld in twee groepen: een groep die CM ontvangt en een groep die CGT krijgt. Bij CM worden urinemonsters ter plekke getest op cannabis, en als de test negatief is, ontvangen de jongeren beloningen. Deze beloningen kunnen oplopen tot een bedrag van ruim 600 euro aan cadeaubonnen als de jongere 12 weken lang niet blowt.
De Rol van Behandelaren
Behandelaren spelen een cruciale rol in het CM-proces. Zij bieden structuur, geven bemoedigende feedback en ondersteuning, en bespreken met de jongeren hun spaardoelen. Dit geeft de jongeren niet alleen een financiële stimulans, maar ook een gevoel van controle over hun herstelproces.
Eerste Reacties van Jongeren
De eerste reacties van de jongeren zijn veelbelovend. Veel deelnemers zijn enthousiast over de mogelijkheid om voor iets te sparen, zoals spullen om nagelstyliste te worden of een backpack voor een reis met hun moeder. Deze persoonlijke spaardoelen maken het proces persoonlijker en stimuleren de jongeren om betrokken te blijven bij hun behandeling.
Verwachtingen en Toekomstperspectief
De eerste onderzoeksresultaten worden in 2026 verwacht. Deze resultaten zullen inzicht geven in de effectiviteit en kosteneffectiviteit van CM. De steun van de Nederlandse Zorgautoriteit, die vanaf 2025 de kosten voor de uitreiking van vouchers dekt, biedt perspectief op een bredere implementatie van CM. Uiteindelijk gaat het erom dat jongeren de juiste behandeling voor hun cannabisverslaving krijgen, zodat zij een gezonder en gelukkiger leven kunnen opbouwen.
Conclusie
Contingentiemanagement lijkt een veelbelovende aanpak voor de behandeling van cannabisverslaving bij jongeren. De RECAB-studie onderzoekt deze methode grondig en de eerste resultaten zijn hoopgevend. Met de juiste ondersteuning en implementatie kan CM een significante bijdrage leveren aan de jeugdverslavingszorg en de bredere verslavingszorg.
Referenties
Ainscough, T., Brose, L., Strang, J., & McNeill, A. (2017). Contingency management for tobacco smoking during opioid addiction treatment: a randomised pilot study. BMJ Open, 7(9), e017467. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2017-017467
Benishek, L., Dugosh, K., Kirby, K., Matejkowski, J., Clements, N., Seymour, B., … & Festinger, D. (2014). Prize-based contingency management for the treatment of substance abusers: a meta-analysis. Addiction, 109(9), 1426-1436. https://doi.org/10.1111/add.12589
Bride, B., Abraham, A., & Roman, P. (2010). Diffusion of contingency management and attitudes regarding its effectiveness and acceptability. Substance Abuse, 31(3), 127-135. https://doi.org/10.1080/08897077.2010.495310
Burduli, E., Skalisky, J., Hirchak, K., Orr, M., Foote, A., Granbois, A., … & McPherson, S. (2018). Contingency management intervention targeting co-addiction of alcohol and drugs among american indian adults: design, methodology, and baseline data. Clinical Trials, 15(6), 587-599. https://doi.org/10.1177/1740774518796151
Dallery, J., Stinson, L., Bolívar, H., Modave, F., Salloum, R., Viramontes, T., … & Rohilla, P. (2020). mmotiv8: a smartphone‐based contingency management intervention to promote smoking cessation. Journal of Applied Behavior Analysis, 54(1), 38-53. https://doi.org/10.1002/jaba.800
DeFulio, A., Furgeson, J., Brown, H., & Ryan, S. (2021). A smartphone-smartcard platform for implementing contingency management in buprenorphine maintenance patients with concurrent stimulant use disorder. Frontiers in Psychiatry, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.778992
Dorey, L., Christensen, D., May, R., Hoon, A., & Dymond, S. (2022). Gambling treatment service providers’ views about contingency management: a thematic analysis. Harm Reduction Journal, 19(1). https://doi.org/10.1186/s12954-022-00600-0
García-Fernández, G., Villa, R., García-Rodríguez, O., Sánchez-Hervás, E., Fernández-Hermida, J., & Higgins, S. (2011). Adding voucher-based incentives to community reinforcement approach improves outcomes during treatment for cocaine dependence. American Journal on Addictions, 20(5), 456-461. https://doi.org/10.1111/j.1521-0391.2011.00154.x
García-Fernández, G., Villa, R., García-Rodríguez, O., Álvarez-López, H., Fernández-Hermida, J., Fernández-Artamendi, S., … & Higgins, S. (2011). Long-term benefits of adding incentives to the community reinforcement approach for cocaine dependence. European Addiction Research, 17(3), 139-145. https://doi.org/10.1159/000324848
Garssen, E. (2024, december 17). Eva Garssen over de RECAB-studie: ‘Niet blowen levert beloningen op’. Brijder. Geraadpleegd op 23 december 2024, van https://www.brijder.nl/w/eva-garssen-over-de-recab-studie-niet-blowen-levert-beloningen-op-
Petry, N., Alessi, S., Olmstead, T., Rash, C., & Zajac, K. (2017). Contingency management treatment for substance use disorders: how far has it come, and where does it need to go?. Psychology of Addictive Behaviors, 31(8), 897-906. https://doi.org/10.1037/adb0000287
Petry, N., DePhilippis, D., Rash, C., Drapkin, M., & McKay, J. (2014). Nationwide dissemination of contingency management: the veterans administration initiative. American Journal on Addictions, 23(3), 205-210. https://doi.org/10.1111/j.1521-0391.2014.12092.x
Petry, N., Weinstock, J., & Alessi, S. (2011). A randomized trial of contingency management delivered in the context of group counseling.. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79(5), 686-696. https://doi.org/10.1037/a0024813
Villa, R., García–Rodríguez, O., & Fernández-Hermida, J. (2015). Contingency management for substance use disorders in spain: implications for research and practice. Preventive Medicine, 80, 82-88. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2015.07.001
