De risico’s van clozapine verminderen significant binnen enkele maanden, wat zou kunnen betekenen dat minder monitoring nodig is. Twee recente studies hebben aangetoond dat de meeste gevallen van clozapine-geïnduceerde neutropenie zeldzaam zijn en vroeg in de behandeling optreden.
Volgens een populatiestudie gepubliceerd in Lancet Psychiatry daalt het risico op agranulocytose – een ernstige afname van witte bloedcellen – bij gebruikers van clozapine na het eerste jaar significant. Deze epidemiologische studie volgde 62.000 mensen in Finland met schizofrenie of schizoaffectieve stoornis, waarvan een kwart clozapine gebruikte en drie kwart andere antipsychotica. Gedurende een follow-upperiode van maximaal 22 jaar, ontwikkelde 1,37% van de patiënten clozapine-geïnduceerde agranulocytose, vergeleken met 0,13% van degenen die andere antipsychotica gebruikten.
De meeste gevallen van agranulocytose treden op aan het begin van de behandeling met clozapine – meer dan de helft in de eerste zes maanden. Dit in tegenstelling tot de eisen voor levenslange bloedcontroles, die sommige patiënten afschrikken van het gebruik van clozapine, terwijl het een levensreddend middel kan zijn.
De studie toont aan dat antipsychotica als klasse tijdens de eerste zes maanden van behandeling geassocieerd lijken te zijn met een verhoogd risico op agranulocytose, maar dat dit risico na zes maanden lijkt af te nemen bij gebruikers van andere antipsychotica. Met clozapine daalt het risico op agranulocytose echter steil na verloop van tijd, maar blijft persistenter groter (4 keer hoger na 54 maanden of meer behandeling) dan bij andere antipsychotica.
Andere resultaten uit de studie zijn:
- Van de 231 mensen die clozapine-geïnduceerde agranulocytose ontwikkelden, werden 76 opnieuw met clozapine behandeld en slechts 11 ontwikkelden de conditie voor een tweede keer (14%).
- De sterfte door agranulocytose was 2,81 per 10.000 personen die clozapine gebruikten en 0,63 per 10.000 van hen die andere antipsychotica gebruikten.
De relatieve risico’s moeten in perspectief worden geplaatst, gezien de lage absolute cumulatieve incidentie, recidief en sterfte van clozapine-geïnduceerde agranulocytose, in verhouding tot de duidelijke superioriteit van clozapine in symptomen, functie en uitkomsten gerelateerd aan mortaliteit.
De studie uit Finland komt kort na een epidemiologische studie uit november 2023 die vergelijkbare resultaten rapporteerde onder personen met schizofrenie in Nieuw-Zeeland en Australië: de meeste ernstige gevallen van neutropenie die leidden tot het stoppen van clozapine, vonden plaats binnen de eerste 18 weken van behandeling. Bovendien was het risico na twee jaar verwaarloosbaar, volgens die rapportage, eveneens in Lancet Psychiatry. De onderzoekers van die studie concludeerden dat wekelijkse hematologische monitoring na de eerste 18 weken veilig gereduceerd kan worden naar eens per vier weken en na twee jaar gestaakt kan worden, tenzij klinisch geïndiceerd.
In conclusie, de risico’s van clozapine verminderen significant na de eerste maanden van gebruik, wat suggereert dat minder strikte monitoring mogelijk is. Dit kan leiden tot een herziening van de huidige REMS-strategieën en meer flexibiliteit in de behandeling van patiënten met schizofrenie.
Referenties
Northwood K, Myles N, Clark SR, Every-Palmer S, Myles H, Kisely S, Warren N, Siskind D. Evaluating the epidemiology of clozapine-associated neutropenia among people on clozapine across Australia and Aotearoa New Zealand: a retrospective cohort study. Lancet Psychiatry. 2024 Jan;11(1):27-35. doi: 10.1016/S2215-0366(23)00343-7. Epub 2023 Nov 28. PMID: 38040009.
Rubio JM, Kane JM, Tanskanen A, Tiihonen J, Taipale H. Long-term persistence of the risk of agranulocytosis with clozapine compared with other antipsychotics: a nationwide cohort and case-control study in Finland. Lancet Psychiatry. 2024 Jun;11(6):443-450. doi: 10.1016/S2215-0366(24)00097-X. Epub 2024 Apr 30. PMID: 38697177.
Taipale H, Tanskanen A, Mehtälä J, Vattulainen P, Correll CU, Tiihonen J. 20-year follow-up study of physical morbidity and mortality in relationship to antipsychotic treatment in a nationwide cohort of 62,250 patients with schizophrenia (FIN20). World Psychiatry. 2020 Feb;19(1):61-68. doi: 10.1002/wps.20699. PMID: 31922669; PMCID: PMC6953552.
