Angstgeneralisatie, een fenomeen waarbij angstreacties zich uitbreiden naar stimuli die lijken op de oorspronkelijke geconditioneerde stimulus, vormt aanzienlijke uitdagingen bij de behandeling van angststoornissen zoals de paniekstoornis.
Angstgeneralisatie houdt in dat angstreacties van een geconditioneerde stimulus (CS) worden uitgebreid naar andere stimuli die lijken op de oorspronkelijke CS, wat kan leiden tot ongewenst gedrag en verhoogde angstniveaus (Krypotos et al., 2024).
Casus
Lisa is een 22-jarige studente die onlangs is begonnen met het ervaren van paniekaanvallen. Ze heeft nooit eerder last gehad van angststoornissen, maar na een paar stressvolle maanden op de universiteit begon ze zich steeds angstiger te voelen, vooral in situaties waarin ze zich niet op haar gemak voelde. Tijdens een rit met de trein, waar ze zich in een drukke coupé bevond, kreeg ze een paniekaanval. Dit leidde tot een intense angst voor het openbaar vervoer, zelfs als ze niet in de trein zat.
Mechanismen van angstgeneralisatie
Een van de belangrijkste mechanismen achter angstgeneralisatie is de intensiteit van de angst. Studies hebben aangetoond dat een hogere intensiteit van angstconditionering kan leiden tot bredere generalisatiegradiënten, waarbij mensen angstreacties vertonen op stimuli die minder vergelijkbaar zijn met de oorspronkelijke CS naarmate de intensiteit van de angst toeneemt (Dunsmoor et al., 2017). Dit fenomeen is vooral relevant voor paniekstoornis, waar mensen angsten kunnen ontwikkelen die verder gaan dan de oorspronkelijke trigger (Lissek et al., 2010).
Vervolg casus
Na deze ervaring begon Lisa te merken dat ze ook angstig werd in andere situaties die niet direct gerelateerd waren aan de trein, zoals het lopen in drukke straten of het zijn in grote groepen mensen. Dit is een voorbeeld van angstgeneralisatie, waarbij haar angst zich uitbreidde van de specifieke situatie van de trein naar andere, vergelijkbare situaties. Lisa's angst voor de trein kan worden gezien als een overgeneralisatie van haar angstreacties, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag en een verdere verslechtering van haar dagelijkse leven.
Neurobiologische inzichten
Neurobiologische studies bieden inzicht in de mechanismen van angstgeneralisatie. De anterieure cingulate cortex (ACC) en de hippocampus zijn belangrijke gebieden die betrokken zijn bij de contextuele aspecten van angstgeheugen en generalisatie (Nagayoshi et al., 2022; Bian et al., 2019). De projecties van de ACC naar de hippocampus hebben aangetoond dat ze de expressie van contextuele angstgeneralisatie positief controleren (Nagayoshi et al., 2022).
Contextuele factoren en angstgeneralisatie
Daarnaast spelen de contextuele factoren rondom angstconditionering ook een cruciale rol in angstgeneralisatie. Onderzoek toont aan dat angstreacties kunnen worden beïnvloed door de context waarin ze worden geleerd, waarbij individuen de neiging vertonen om angstreacties te generaliseren naar ambiguë contexten die kenmerken delen met de oorspronkelijke leeromgeving (Andreatta et al., 2020,). Dit is bijzonder relevant voor mensen met paniekstoornis, omdat zij angsten kunnen ontwikkelen die zich uitstrekken tot verschillende situaties (Dymond et al., 2015).
Behandeling
Exposuretherapie blijft de gouden standaard voor de behandeling van fobieën en angststoornissen. Deze therapeutische benadering is gebaseerd op de principes van extinctieleren, waarbij patiënten herhaaldelijk worden blootgesteld aan gevreesde stimuli in een gecontroleerde omgeving om hun angstreacties te verminderen (Soliman et al., 2010). Echter, de effectiviteit van exposuretherapie kan worden aangetast door angstgeneralisatie, waarbij angstreacties zich kunnen uitbreiden naar vergelijkbare, niet-bedreigende stimuli, wat het therapeutische proces compliceert (Dymond et al., 2015). Onderzoek toont aan dat de generalisatie van angstreacties kan worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de context van blootstelling en individuele genetische predisposities, zoals het BDNF Val66Met-polymorfisme, dat in verband is gebracht met een verhoogde kwetsbaarheid voor angststoornissen (Mühlberger et al., 2013).
Vervolg casus
Om haar angst te begrijpen en te overwinnen, besluit Lisa hulp te zoeken bij een psycholoog. Tijdens de therapie leert ze over de mechanismen van angstgeneralisatie en hoe ze haar angst kan beheersen. De therapeut legt uit dat het belangrijk is om te leren discrimineren tussen situaties die wel en niet gevaarlijk zijn, wat kan helpen om de angstreacties te verminderen. Door middel van exposuretherapie begint Lisa langzaam weer met het nemen van de trein, waarbij ze stap voor stap haar angst confronteert.
Samenvatting en conclusie
Samenvattend is angstgeneralisatie een cruciaal aspect van paniekstoornis en de subklinische manifestaties ervan. De interactie van angstintensiteit, neurobiologische mechanismen en contextuele invloeden draagt bij aan het begrip van hoe angstreacties maladaptief kunnen worden (Krypotos et al., 2024). Dit begrip is essentieel voor het ontwikkelen van gerichte interventies die gericht zijn op het verminderen van angstgeneralisatie en het verbeteren van de uitkomsten voor mensen met paniekstoornis en gerelateerde angststoornissen.
Referenties
Andreatta, M., Genheimer, H., Wieser, M., & Pauli, P. (2020). Context-dependent generalization of conditioned responses to threat and safety signals. International Journal of Psychophysiology, 155, 140-151. https://doi.org/10.1016/j.ijpsycho.2020.06.006
Bian, X., Cheng, Q., Cai, C., Zhou, Y., Yan, T., Lin, Y., … & Zhu, D. (2019). Anterior cingulate cortex to ventral hippocampus circuit mediates contextual fear generalization. Journal of Neuroscience, 39(29), 5728-5739. https://doi.org/10.1523/jneurosci.2739-18.2019
Dunsmoor, J., Kroes, M., Braren, S., & Phelps, E. (2017). Threat intensity widens fear generalization gradients.. Behavioral Neuroscience, 131(2), 168-175. https://doi.org/10.1037/bne0000186
Dymond, S., Dunsmoor, J., Vervliet, B., Roche, B., & Hermans, D. (2015). Fear generalization in humans: systematic review and implications for anxiety disorder research. Behavior Therapy, 46(5), 561-582. https://doi.org/10.1016/j.beth.2014.10.001
Lissek, S., Kaczkurkin, A., Rabin, S., Geraci, M., Pine, D., & Grillon, C. (2014). Generalized anxiety disorder is associated with overgeneralization of classically conditioned fear. Biological Psychiatry, 75(11), 909-915. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2013.07.025
Lissek, S., Rabin, S., Heller, R., Lukenbaugh, D., Geraci, M., Pine, D., … & Grillon, C. (2010). Overgeneralization of conditioned fear as a pathogenic marker of panic disorder. American Journal of Psychiatry, 167(1), 47-55. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2009.09030410
Mühlberger, A., Andreatta, M., Ewald, H., Glotzbach-Schoon, E., Tröger, C., Baumann, C., … & Pauli, P. (2013). The bdnf val66met polymorphism modulates the generalization of cued fear responses to a novel context. Neuropsychopharmacology, 39(5), 1187-1195. https://doi.org/10.1038/npp.2013.320
Nagayoshi, T., Ishikawa, R., & Kida, S. (2022). Anterior cingulate cortex projections to the dorsal hippocampus positively control the expression of contextual fear generalization. Learning & Memory, 29(3), 77-82. https://doi.org/10.1101/lm.053440.121
Soliman, F. S. G., Glatt, C. E., Bath, K. G., Levita, L., Jones, R. M., Pattwell, S. S., … & Casey, B. J. (2010). A genetic variant bdnf polymorphism alters extinction learning in both mouse and human. Science, 327(5967), 863-866. https://doi.org/10.1126/science.1181886
Venkataraman, A., Brody, N., Reddi, P., Guo, J., Rainnie, D., & Dias, B. (2018). Modulation of fear generalization by the zona incerta.. https://doi.org/10.1101/485250
